Savunma sanayinde dünyaya parmak ısırtan Türkiye, küresel koronavirüs salgınına yönelik verdiği mücadelede yine ülkelerin takdirini topluyor, çalışmalarıyla hükümetleri imrendiriyor.

Bugün insanları evlere kapatan salgına karşı yapılacak ilk iş, insan hayatının devamlılığını sağlamak. Önce insan prensibi tam da bugünler için. Sistemleri çökerten pandemide Avrupa ve ABD’de ordunun sokaklara inmesi, güvenliğin giderek ön plana çıktığını, sıkı tedbirler döneminin başladığını gösteriyor.

Tabii hedef belli… Devletler sosyal, psikolojik, ekonomik, güvenlik başta olmak üzere her alanda alarma geçerek virüs salgınını en az hasarla atlatmayı planlıyor.

Ama ne zamana kadar… İşte orada büyük bir belirsizlik var.

Cumhurbaşkanı’ndan uyarı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın önceki gece televizyondan yaptığı halka hitabında bir anda korkmadık diyemeyiz… Konuşmasının başında genel konuları gündeme getirerek “Halkı ikaz ediyor” dediysek de hitama doğru gelen yeni tedbirlerin anlayanlar, anlayabilenler için ‘Bu işin şakası yok’ dedirtecek kadar ehemmiyeti vardı.

Evet, Cumhurbaşkanı Erdoğan, vatandaşlara gönüllü karantina çağrısı yaparak 30 büyükşehir başta olmak üzere tüm Türkiye’de afet yönetimi şeklinde pandemi kurulları oluşturulması direktifini verdi.  Buna göre; zorunlu ihtiyaç dışında sokağa çıkılmayacak. Valiler şehirlerarası seyahatten şehiriçi toplu taşımaya, kamu ve özel sektörde esnek çalışmadan piknik ve gezi alanlarına kadar bir dizi yeni tedbirleri uygulamaya koyacak. Askerler celp ve terhislerinde 14 günlük karantina kuralına tabi tutulacak.

Önlemler burada bitmiyor… Yurt dışı uçak seferleri tamamen iptal edilirken yurt içi seferler de sınırlandırılıyor. Tedbirlerin daha sert olmaması ve olağanüstü hal durumuna geçilmemesi için vatandaşların sokak ve evlerinde alınan kararlara harfiyen uyması özellikle isteniyor.

THY Genel Müdürü Bilal Ekşi, bugün gece yarısından itibaren İstanbul, Ankara, Samsun, Trabzon, Van, Diyarbakır, Erzurum, Malatya, Gaziantep, Kayseri, Konya, Adana, Antalya ve İzmir'e uçulacağını açıkladı.

Tedbirler çözüm üretiyor

Dedim ya, dünyada koronavirüse yakalanan 201 devletin yanında diğeri de dahil tedbirlerini yükseltiyor. Dünyada askeri önlemlere kadar varan düzenlemelere karşılık Türkiye’de ekonomi ve sağlık uygulamaları öne çıkarıyor. Son olarak KOBİ alacaklarına garanti, destek paketleri, yeni kredi kartı ve iş güvenliği çalışmaları dikkat çekiyor.

KOBİ alacaklarını devlet garantisine alan, banka ile çalışanlara iki yeni destek paketi çıkaran Türkiye, savunma sanayiinin sahip olduğu teknolojiyi koronavirüse yakalanan hastalar için kullanarak dünyada ilkler arasında yer aldı.

Gelecek aylarda koronavirüse karşı ihtiyaç duyulacak tedavilerin ekonomiye yük olmaması için TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi’ne bağlı Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü’nü yerli ve milli ilaç için bugünden harekete geçiren Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ar-Ge bütçesinin tamamını salgına yönelik mücadeleye ayırdı.

Ventilasyon bizim işimiz

Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir de ekonomiye destek için savunma sanayi şirketlerinin sahip olduğu teknolojik birikimi, sağlık sektöründe en gerekli görülen ventilasyon (solunum) cihazları gibi konulara yönlendirdiklerini ve sektördeki her türlü kabiliyetin sahaya sürüldüğünü söyledi.

Merkez Bankası (TCMB) ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) kararıyla kredi kartı yönetmeliğinde tüketici lehine ciddi değişiklikler yapan, kart faizlerini düşüren, ayrıca Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK)  yoluyla stokçuluk ve karaborsacılığın belini kıran Türkiye, salgın kapsamında iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin iş yerlerinde aldıracağı tedbirlere yönelik iş güvenliği uzmanları, iş yeri hekimleri ve hemşirelerinin dikkatine sunulmak üzere bir çalışma başlattı. Kararlar hafta başı itibariyle uygulamaya geçiyor.

Kartı faizinde yeni uygulama

BDDK’nın Merkez Bankası (TCMB) ile son olarak aldığı kararla Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın görüşüyle ‘kredi kartlarında asgari tutarı dönem borcunun yüzde 20’si ile yüzde 40’ı arasında olacak şekilde belirlemeye yönelik yetki’ alması da son önemli kararlar içinde bulunuyor.

Buna göre, 1 Nisan 2020'den geçerli olmak üzere, Türk lirası cinsinden kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi faiz oranı yüzde 1,40'tan yüzde 1,25'e düşürülüyor. Yabancı para cinsinden kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi faiz oranı yüzde 1,12'den yüzde 1'e iniyor. TL cinsinden kredi kartı işlemlerinde aylık azami gecikme faiz oranı yüzde 1,70’ten yüzde 1,55’e, yabancı parada ise yüzde 1,42’den yüzde 1,30’a çekiliyor.

Piyasalar açık tutulmalı

Çin’den sonra Avrupa’yı ciddi şekilde tehdit eden salgın vakalarını aratan manzaralar ABD’de yaşanıyor. Vaka sayısının dün itibariyle 100 bini, ölü sayısının 1500’ü geçtiği 50 eyalette Avrupa’dan sonra ordu sokağa indi. Trump hükümeti son 3 ayda 3 milyon kişiyi işsiz bırakan salgınla mücadeleye yenik düşmemek için insan odaklı bir politika izleme kararı aldı.

ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin 2,2 trilyon büyüklüğündeki ekonomi destek paketinin Senato’da onaylanmasından sonra piyasaları açık tutmak için her yolun deneneceğini ifade ediyor. Özellikle Wall Street’in açık olması, ABD için vücuttaki kan değerinde. Piyasa kapandığı anda, Trump’ın spekülatörlerin, para babalarının tepkilerinden kurtulamaz diye düşünüyorum.

ABD Başkanı Donald Trump, “Benim önceliklerim önce insan hayatı, güvenliği ve sonra ekonomi. Valilerden istediğim şey çok basit. Birazcık bize karşı müteşekkir olmaları” diyor ve Çin’in salgın tecrübelerinden yararlanmak istediklerini söylüyor. Bu işte bir hinlik yoksa dünyayı resesyona sürükleyen ABD/Çin ticaret savaşı herhalde bundan sonra buhar olup uçacak.  

Koranavirüs bumerangı

Kimliği belli olmayan “koronavirüs bumerangı” sonunda kimin başında patlayacak, dersiniz? Zor oyunu nasıl da bozuyor… Oyun ortaya çıktığında bugünleri arar mıyız, yoksa birbirimize sıkıca sarılır ağlar mıyız, bugünden bir şey söylemek imkansız!..

Wall Street’in kapanması demek Londra, Frankfurt, Şangay ve Tokyo piyasalarının tamamen tıkanması anlamına gelirken Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Genel Sekreteri Angel Gurria, küresel GSYH’in covid-19 salgını sürdüğü sürece her ay yüzde 2 kayıp yaşayacağını, küresel sektörlerin üçte birinin çalışamaz hale geleceğini sadece turizm sektörünün yüzde 70’inin daralacağını ifade ediyor. Gurria devletlere de çağrıda bulunarak, “Salgının yavaşlatılması ve insan hayatının kurtarılması hükümetlerin birinci önceliği olmalı” uyarısını yapıyor.

Bir haber daha vereyim… Avrupa Birliği (AB) “korona tahvil” adı altında borçlanma enstrümanı çıkarmak istiyor. Almanya Başbakanı Angela Merkel ile Hollanda Başbakanı Mark Rutte, bu tahvile muhalefet ediyor. Birlik üyelerinin eli o kadar sıkı ki, “Mal canın yongası” diyerek yeni kaynak oluşturmaya karşı çıkıyorlar. Bilhassa Merkel’in “Borçlanmak da ne demek. Böyle bir günde herkes elini cebine atmayacaksa bu iş ne zaman olacak. Avrupa Birliği niçin var?” diye soruyor.

Diğer taraftan Uluslar arası Para Fonu (IMF) de fırsattan istifade döviz sıkıntısı çeken üye ülkelere destek seçenekleri sunuyor. Böyle zor günlerde kim IMF kapanına girecek, merak etmiyor değilim.

Borsa İstanbul gelecek için umutlu

Covid-19 sebebiyle dünya borsaları yüksek zararlar yazarken haftalık bazda Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi yüzde 2,71 oranında değer kazandı. Haftayı 88.125 puandan kapatan endeks hafta içinde en düşük 82.528, en yüksek 92.299 puanları gördü. Haftanın diğer kazandıran yatırım aracı altın da ciddi prim yaptı. Kapalıçarşı’da 24 ayar külçe altının gram fiyatı 336 liraya çıkarak yüzde 6,83’lük bir kazanç sağladı. Döviz cephesinde euro yüzde 1,15 değer kazanarak haftayı 7,10 liradan dolar ise yüzde 1,42 değer kaybederek 6,4570 liradan tamamladı. Yatırım fonları haftanın kazananları arasında yer aldı. Bireysel emeklilik fonları yüzde 3,30, hisse senedi fonları yüzde 9,19 prim yaptı.

Haftalık bazda 1000 TL’lik yatırım borsada 1027,1 lira, altında 1068,3 lira, euroda 1011,5 lira, dolar ise 985,8 lira oldu.

Gelecek haftada Türkiye’de Mart ayı enflasyonu, yurt dışında ise ABD tarım dışı istihdamı, dünya genelinde ise PMI verilerinin yanında asıl dünyayı etkisi altına alınan koronavirüsün ekonomiler üzerinde etkisi takip edilecek.

Söz konusu gelişmeler çerçevesinde piyasalardaki beklentiler şöyle oluştu:

BIST 100…

Çin’de hafiflemesine karşılık ABD ve Avrupa’da giderek büyük tehdit haline gelen covid-19 salgını küresel piyasaları da sallıyor. ABD’de sanayi endeksi Dow Jones yüzde 4,06, S&P 500 endeksi yüzde 3,4 ve Nasdaq endeksi de yüzde 3,8 değer kaybetti. Avrupa’da Stoxx Europe 600 yüzde 3,26, FTSE 100 endeksi yüzde 3,15, Alman DAW 30 yüzde 3,68, İtalyan FTSE MIB 30 yüzde 3,15 ve Fransız CAC 40 endeksi yüzde 4,23 düştü. Buna karşılık Asya piyasalarında ise Japon Topix yüzde 2,5, Şanghay Bileşik Endeksi yüzde 1,4, Hong Kong Hang Seng endeksi yüzde 1,2, Güney Kore Kospi yüzde 2,1, Avustralya S&P/ASX 200 Endeksi yüzde 3.7 geriledi. Asya piyasaları hariç dünya piyasalarının değer kaybettiği haftada Borsa İstanbul’un yurt içinde Covid-19 salgınına karşı alınan tedbirlerin de etkisiyle haftalık bazda yüzde 2,71 oranında değer kazandı. Salgınının ekonomik etkilerini hafifletmek amacıyla alınan tedbirlere rağmen, ABD'nin vaka sayısında Çin'i geride bırakarak covid-19 pandemisinin en etkili olduğu ülke olmasına paralel risk algısının görece artacağı gözleniyor. Haftayı 88.125 puandan kapatan BIST 100’ün gelecek hafta teknik açıdan 85.500 ile 92.000 bandında seyredeceği tahmin ediliyor.

DOLAR/TL…

Hafta içinde imalat sanayi dahil zayıf veri akışı sürürken ABD ekonomisindeki ekonomik veriler daha baskın oldu. Ancak bizdeki 100 milyar liralık kriz pakete ilave yeni ekonomik tedbirlerin gelmesi TL’yi güçlendirdi. Amerika tarafında ise açıklanan 3,3 milyonluk tarihi rekor olan işsizlik maaşı başvurularına karşılık Senato’dan çıkan covid-19 tedbirlerine yönelik 2,2 trilyon dolarlık ekonomi destek paketi ülkede moralleri düzeltti. Ayrıca FED’in ekonomiyi desteklemede sınırsız davranılacağını söylemesi doları destekledi. Haftayı 6,46 seviyesinden kapatan dolar/TL kurunun teknik olarak destek seviyesi 6,32, direnci ise 6,50 olarak görünüyor.

EURO/TL…

Covid-19 Avrupa’da etkisini giderek artırıyor ve gerek imalat sanayi ve gerekse kapasite kullanım oranlarının yanında İFO iş ortamı endeksi ekonominin zayıfladığını gösteriyor. Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) üzerinde çalıştığı korona tahvilindeki anlaşmazlık euroya biraz değer kaybettirdiyse de toplanan G-20 liderler toplantısı Avrupa parasına bir miktar destek verdi. Kurda teknik olarak direnç 7,17, destek ise 7,04 şeklinde olacağı tahmin ediliyor.

ALTIN…

Yatırımcının en çok merak ettiği altındaki sert dalgalanmalar. Bir aylık dilimde 1417 ons dolara düştükten sonra yeniden 1631 dolara kadar çıkan altındaki volatilite güvenli liman altına ilgiyi zayıflatıyor. Altındaki hareketi belirleyen FED’in ABD Hazine kağıdı ve ipoteğe dayalı menkul kıymet alımları. Diğer taraftan bu hafta ABD 10 yıllık tahvil faizlerindeki toparlanma altın fiyatları üzerinde baskı oluşturdu. Hafta içinde 1600’ü gördükten sonra ABD büyüme verisiyle yukarı yönlü trend çizen altın 1630 dolara kadar yükseldi. Altında 1625 dolar pivot bölge. ABD’deki covid-19 salgını beklentilerin üzerine çıkarsa ve ABD tahvillerindeki getirilere yönelik güven kaybolursa altında fiyatlar yukarı gidebilir. Direnç olarak 1660’ları görme ihtimali olan altın fiyatlarının destek fiyatları ise 1622 – 1595 dolar arası olduğu gözleniyor.

PETROL…

Petrol ne olacak diye soranlar, bu soruya hiç karşılık beklemesin. Covid-19 salgınının etkisi oranında petrol fiyatları aşağı yukarı yönlü hareket edecek. Bir ara talep şokuyla karşılaşan petrol fiyatları brentte 30 dolara yaklaştıysa da gücünü kaybetti ve yeniden haftayı 24 dolar seviyesinde kapattı. 3 Martta 52 dolar seviyesinde olan petrolün ay bitmeden yarı fiyatının da altına düşmesi Nisan ayında fiyatların 20 dolarların da altına inebileceğinin haberini veriyor. Şu anda fiyatları ABD’deki ne petrol kuyularındaki azalma, ne de OPEC’in petrol üretim uygulamaları ilgilendiriyor. Tek data Çin’de ve buna bağlı diğer petrol ithal eden ülkelerin talepleri. Haftanın üçüncü işlem gününde aşırı arz endişeleriyle birlikte koronavirüs salgını kaynaklı talep şokunun yatırımcı hissiyatı üzerinde ağırlık yaratması ile yatay hareketine devam etmişti. Haftanın dördüncü işlem gününde ABD Enerji Enformasyon İdaresi, ülkedeki ticari ham petrol stoklarının geçen hafta 1,6 milyon varil artışla 455,4 milyon varile yükseldiğini açıkladı. Gün içerisinde ABD'nin ham petrol vadeli işlemlerinin acil rezerv için yerli petrol satın alma planlarını kaldırmasının ardından gün sonunda Petrol’ün aşağı yönlü hareketini sürdürdüğü takip edildi. Hatta Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, petrol talebinin serbest düşüşte olduğu uyarısı yaptı. Küresel düzeyde en az 3 milyar kişinin, Covid-19 salgını nedeniyle evlerinden çıkmadığına dikkat çeken Birol, buna bağlı olarak petrol talebinin günde ortalama 20 milyon varil düşebileceğinin altını çizdi. Brente takip edilecek pivot bölge 24 dolar… Direnç ise 26 dolar… Destekler 20 dolar ve altına kadar gidiyor. ABD ham petrolü WTI ise 21 dolar seviyesinde hareket ederken WTI’nın gelecek hafta 18 dolar ve aşağısını görebileceği ihtimali üzerinde duruluyor.