Bu sorunları konuşmaya başladığımızda aklınıza ilk olarak üreticinin her yıl açıklanan fındık fiyatına ilişkin memnuniyetsizliği gelebilir. Her yıl tekerrür eden bir konudur bu. Tartışmaya açık, zaten farklı platformlarda tartışılmaya devam ediliyor. Ama benim konum bu değil. Fındık konusuna ekonomik açıdan değil de toplumsal açıdan bakmak istiyorum.

İlk olarak değinmek istediğim konu şu; Karadeniz Bölgesinde fındık, üreticinin ana gelir kaynağını oluşturmuyor. Üreticilerin büyük bir bölümü için fındık, bir ek gelir aracı. Ana gelir kaynağı, üreticinin göç ettiği yerde iştigal olduğu iş. Fındık, sadece kısa sürede elde edilen gelir. Fındık bahçesi ziyaretin nakde dönüştüğü yer. Fındık ise kültürel bir hareket.

Nasıl mı?

Malumunuz, Türkiye’nin birçok bölgesinde olduğu gibi Karadeniz Bölgesinde de özellikle 1970’lerde iç ve dış göçler başlayınca geride kalan fındık bahçelerine gerekli önem verilmemeye başlandı. Nasıl başlamasın ki? İnsanların 15-20 gün olan yıllık izinlerini fındık bahçesinde geçirmek onlara pek mantıklı gelmemeye başladı. Onlar yıllık izinlerinde memleketlerine fındık toplamak için gelmiyorlar, ya memleket ve akraba ziyareti neden oluyor gelmelerine ya da Karadeniz’de geçirilecek olan doğa tatili.

Yıllık izinlerinde fındığını toplamaya gelenler ise zamanla yarışıyor. Çünkü yıllık izin süresi bitmeden toplama, kurutma, depolama ya da satma işlemlerini yapması gerekiyor. Vakit dar olunca, daha olgunlaşmamış olan fındıklar toplanmaya başlıyor. Ve ortaya randımanı düşük mahsul çıkıyor. Bu da fındık üretiminin bilinçsiz bir şekilde yapıldığı algısını dış dünyaya sunuyor.

Köylerdeki kırsal nüfusların azalmasıyla yıl içerisinde fındıklara yapılması gereken bakım ve diğer zirai işleri yapacak kimsenin kalmamasına neden oldu. Uzaktan, telefonla hatır, rica ve para ile işlerin yapılması istenildi. İşler yapıldı fakat ne kadar yerinde yapıldı, tam bir muamma. Bu yüzden fındık bahçelerinin bakımı için talep edilen fiyatlarda da her yıl önemli ölçüde artmalar meydana geliyor.

Bir başka neden ise; fındık toplayacak olan nitelikli iş gücünün olmaması. İster tarım olsun ister endüstri nitelikli iş gücü her sektör de her yer de. Üretici fındıklarını toplayacak iş gücünü bulamıyor. Mevsimlik işçiler uzun yıllardır bölgede. Fakat mevsimlik işçiler, fındık toplama yöntem ve biçimini tam olarak kavrayamadıkları için fındık toplamada aksaklıklar yaşanıyor. 

Örneğin; fındık toplama işi sadece daldaki fındığı kopartmak değil. Dalın geldiği yere bırakılması, toplama esnasında ince olan dalların kırılması, dalların büyüme şekillerine göre eğilmesi gibi birçok nokta bir sonraki senede yetişecek olan fındığın niteliğine doğrudan etki ediyor. Durum böyle olunca üretici mevsimlik işçi yerine yerli işçileri tercih ediyor. Fakat yerli işçiler kendi bahçelerine ancak yetiyor.

Diğer önemli husus ise; kentte büyüyen ve üretici ailenin çocuğu olan Z kuşağın fındık toplamadan kaçması. Başka kente göç etmiş olsa da, yıllık izinlerini fındık toplayarak geçiren kesim hala devam ediyor. Devam eden yaklaşımlarının temeli hem fındığı ek gelir olarak görmeleri hem de geleneksel ve yöresel bağlardan kopmak istememeleri. Birçoğu da zaten memleketlerinde doğmuş ve büyümüş. Yani kırsal yaşam, tarım kültürü ve fındık üreticiliğinden kopmamış. Geliş nedenleri çok. Fakat onların çocuklarında böyle bir istek yok. Dediğim gibi Karadeniz’e gelmek onlar için sadece bol bol hikâye atılacak doğa harikalarını deneyimlemek.

Görüldüğü üzere fındık, toplumsal ve kültürel bir durumu bizlere gösteriyor. Durumlar böyle. Sonuç olarak fındık sezonu başladı. Verilecek en güzel mesaj ise; bereketli olsun.