2020 yılında koronavirüs salgınına “maske – mesafe – temiz” üç temel tedbiriyle karşı durmaya çalışan dünya geçen yılın ortalarından itibaren başlattığı aşı çalışmalarını tüm hızla sürdürüyor.

Aşıya ulaşım imkânı olmayan ülkeler için hazırlanan Covax programı dahil birçok ilaç şirketinin üretmeye çalıştığı covid aşısının tedariki, tetkiki, deneyimi ve aşılanması aşamalarını başarıyla geçmek için uğraşan ülkeler, 2021 yılının ilk haftasına bakıldığında aşıda henüz istenilen seviyeye gelemediği gözleniyor.

Türkiye’de aşılama çalışmaları deneme aşamasında. Çin’den alınan 3 milyon ünite aşılamanın tetkiklerden bittikten sonra uygulanacak. Aşıda temkinli ancak hızlı hareket eden Türkiye’de ise piyasalar gelişmeleri yakından takip ediyor. TL varlıkları borsa başta, yüksek kazançlar sağlıyor.

Türkiye aşı tedariki ve aşılamayı birinci gündem maddesi olarak programladı. Hayatın bir an önce normale dönmesi için Çinli Sinovac’ın geliştirdiği ve 30 Aralık’ta 3 milyon doz olarak Türkiye’ye getirilen CoronaVac aşısının en “erken kullanım”ı konusunda yoğun çalışma içerisine giren Sağlık Bakanlığı, diğer taraftan yerli aşı çalışmalarını da hızlandırdı.

Yerli aşıda son aşama

Hazine ve Maliye eski Bakanı Berat Albayrak üzerinden birçok olumsuz haberler üretilse de Covax programına katılmayan Türkiye, kendi imkân ve potansiyelini ortaya çıkarmak için yerli aşıda önemli bir aşamaya geldi. 13 Aralık’ta yerli aşının klinik deneylerinde ilerleme sağlayan Türkiye, Faz-2 aşamasına da geçti.

Faz-3’ün tamamlanmasının ardından gerekli görülürse “erken kullanım” onayı çıkacak. Yerli aşı için ardından ruhsatlandırma ve üretim süreci başlayacak. Yerli aşı çalışmasında şu ana kadar ciddi bir yan etki görülmediği açıklandı.

Türkiye ve dünyada tek gerçek gündem olarak yerini koruyan aşı çalışmalarında Türkiye oldukça iyi bir yere geldi. Türkiye Covax programına girmese de Çin’in ürettiği CoronaVac aşısında testlerini devam ettiriyor. İsveç/İngiliz kökenli Astra Zeneca ve Amerikan Biontec Pfizer konusunda da ilgisini devam ettiren Türkiye, hâlen üretmeye çalıştığı yerli aşıyı yurt dışı muadilleriyle birlikte kullanıma açmayı hedefliyor.

Türkiye Eczacıları Birliği Başkanı Erdoğan Çolak da Türkiye’deki mevcut ilaç teknolojisinin aşı üretimi için yeterli olduğunu, sektörün 1996’dan bu yana deneyimi olduğunu, yerli aşı üretmenin zor bir işlev olmadığını belirtiyor. Yeni bir aşının 6 haftada üretilebileceği de kaydediliyor. Türk Tabipleri Birliği Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut ise aşı üretme kabiliyeti bulunan Türkiye’de milyonlarca doz üretebilecek gerekli koşulların olmadığını kaydediyor.

Süreç fırsata dönüştürülecek

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada aşı lojistik planlamasıyla ilgili detayları ele alarak Acil Kullanım Onayı’nı takiben tüm adımları hızlıca hayata geçirmek için hazırlıkların gözden geçirildiğini söyledi. Koca, “Bu dönemi güçlü bir aşılama programı için fırsata dönüştürmeliyiz. Bundan sonra en önemli gündemimiz aşı” diyor.

Covax oluşumunun öncelikle aşıya ulaşım imkânı bulamayan ülkeler için planlandığını ve programda hangi aşının teslim edeceğinin henüz netleşmediğini belirten Koca, programın taraf ülkelerin nüfusunun en az yüzde 10’u kadar aşı verme kararı olduğunu hatırlatıyor. Koca, “Programa taraf olan ülkelerin önemli bir bölümü aşıya erken ulaşabilmek için birebir aşı şirketleri ile anlaşmaya çalışıyor” ifadelerini kullanıyor.

Türkiye’nin elindeki aşılarla ilgili çalışmaların hızla devam ettiğini, acil kullanım onayını takiben başta büyükler ve kritik görevdeki kişilerden başlayarak 18 yaş üzerindeki tüm vatandaşları en kısa zamanda aşılamayı hedeflediklerini belirten Fahrettin Koca, lojistik planlamanın aile sağlığı merkezleri ve tüm hastaneleri kapsayacak şekilde organizasyonunun tamamladığını ifade ediyor.

En iyi aşıyı uygulayacağız

Çin ve diğer ülkelerden teslim alınan aşılar için güvenlik testlerinin sürdüğünü, testlerin tamamlanır tamamlanmaz sonuçların uygun olması halinde Acil Kullanım Onayı’nın verileceğinin altını çizen Koca, aşılama çalışmalarıyla ilgili de bilgi vererek, “Şu ana kadar 10 binin üzerinde gönüllüye 17 bin 700 doz aşı uygulanmış ve sonuçları takip ediliyor. Ayrıca Bir aşı adayımız Faz -2 safhasında, 6 aşı adayımız da Faz-1 çalışması aşamasına geldi. Tüm imkânlarımız bize en iyi aşıyı kazandırmak için seferber edilmiştir. Bilimden gelen güçle ve bilim insanlarımızın gayretiyle başaracağız” açıklamasını yapıyor.

Sağlık Bakanlığı bilgilerine göre, halen Türkiye’de 16 yerli aşı çalışması devam ediyor. 16 aşı çalışmasını Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) ve TÜBİTAK destekliyor. Aşı çalışmalarında ön klinik araştırmasının ardından farklı gruplara 3 ayrı klinik fazda insanlara aşılar yapılıyor. Üçüncü fazın tamamlanmasının ardından “erken kullanım” için onay, ruhsatlandırma ve üretim süreci başlıyor.

Erciyes Üniversitesi Aşı Araştırma ve Geliştirme Merkezi (ERAGEM) tarafından geliştirilen aşı diğer 16 aşının önünde yer alıyor. Aşıda halen Faz-2 çalışmaları sürüyor. Aşıda 200’e yakın insan emek veriyor.  Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Çalış geliştirdikleri aşıyla ilgili, “Şimdiye kadar aşıda ciddi bir yan etkinin görülmediğini” belirtiyor.

 Dünya aşılamada yaya

Ocak’ın ilk haftası itibariyle dünyada 19 milyon kişinin aşılanması, ilaç şirketleri arasındaki aşı savaşı ve henüz aşıyla ilgili müspet netice alınamaması sosyal hayatta, ekonomide ve küresel piyasalarda belirsizliği devam ettiriyor. İngiltere, ABD ve dünyanın birçok yerinde salgınla ilgili vak’a ve ölüm sayılarının artması aşıda gidilecek oldukça fazla yolun olduğunu gösteriyor. Dünya henüz aşı tedarikinde sorunları aşabilmiş değil. Çin’de 9 milyon, ABD’de 5 milyon, İngiltere’de 1,5 milyon, Almanya’da 300 bin ve Fransa’da da sadece 10 bin kişi aşılanabildi.

Aşı tedariki konusunda en hızlı giden Avrupa Birliği. AB, aşı tedarikinde 600 milyon üniteye ulaştı. Ancak AB’ye üye 27 ülke lideri vak’a ve ölümlerin beklentilerin üzerinde artması dolayısıyla büyük baskı altında. Amerikan Biontec Pfizer aşısı Avrupalılara yapılmaya başlandı. Ülkelerde aşıya yönelik tedarik ve kullanıma sunulmayla ilgili problemler yaşanıyor. Moderna’nın geliştirdiği aşı Avrupa Birliği'nin onayını almaya bir adım daha yaklaştı.

Yeni nesil aşılar yolda

Biontech CEO'su Uğur Şahin de, aşıda üretimi artırmaya çalıştıklarını, virüsün mutasyonu karşısında aşı testlerinin sürdüğünü söylüyor. Ayrıca aşının eksi 70 derecede saklanabilmesi yönünde çalışmalar yapıldığını, üretilecek yeni nesil aşının daha uzun süre saklama imkânının olabileceğini kaydediyor.

 Diğer taraftan Dünya Sağlık Örgütü, ilk olarak İngiltere’den onay alan ve ABD’de uygulanan Biontec Pfizer aşısının acil kullanımına bu hafta içinde onay verdi. Türkiye de 550 bin doz için Biontech ile anlaşmıştı.

Günlük ölümlerin 1400’e dayandığı İngiltere’de ise Oxford-AstraZeneca aşısı da uygulanıyor. BBC haberine göre ilk aşı Oxford Churchil Hastanesi’nde diyaliz hastası 82 yaşındaki bir kişiye uygulandı.

Nüfus oranına göre dünyada çok gerilerde olan Çin ise kışın da etkisiyle aşılama olaylarına ağırlık veriyor. Halen ülkede 9 milyon kişi aşılanmış durumda. Hindistan ise aşılamalara 16 Ocak’ta başlıyor.

Borsa rekorları seriye bağladı

 Yeni ekonomi yönetiminin Kasım ayı ile işbaşı yapması sonucu Türk Lirası varlıklarında görülen kazanç her geçen hafta daha da artıyor. Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi 2 Kasım’dan bu yana arasında tarihi rekorların da olduğu 10 haftadır aralıksız yükselişini devam ettiriyor.

1542 puanla seans içi rekorunu tazeleyen Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi haftalık kapanışını da haftalık bazda yüzde 4,33 yükselerek 1540,61’lik rekor seviyeden tamamladı. Analistler borsanın 2010 yılında yakaladığı 510 centlik seviyeye uzak olmasına rağmen söz konusu noktayı yakalama potansiyeli olduğunu, 200 centlik puanın önemli bir güç trendi olduğuna dikkat çekiyor. Analistler, artacak halka arzlarla birlikte borsanın 2010 yılındaki seviyelere yönelebileceğini yorumluyorlar.

2021 yılı ilk haftasında borsa rekor yaparken altın ve döviz kaybettirdi. Haftalık bazda BIST 100 yüzde 4,43 prim yaparken dolar yüzde 1,39, euro yüzde 1,35 ve altın yüzde 2,2 yatırımcısına kaybettirdi.

Türk piyasalarında 1000 TL’lik yatırım bir haftada Borsa’da 1043,3 liraya yükselirken dolarda 986,1 liraya, euroda 986,5 liraya ve altında 978 liraya geriledi.

Gelecek hafta piyasalar, Türkiye’de cari denge, işsizlik oranları, sanayi üretimi, TCMB beklenti anketi ve bütçe verilerini, ABD’de enflasyon, FED’in Bej Kitabı, kapasite kullanımı, sanayi üretimi, Michigan tüketici güven endeksi, Çin’de ise enflasyon ve dış ticaret dengesini takip edecek.

BIST 100… Rekorlarına devam eden Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi, 200 cent noktasından aldığı güçle yukarı yönlü hareketini sürdürüyor. BIST 100 endeksi, en düşük 1.474,76, en yüksek 1.542,75 puanı gördükten sonra haftayı önceki hafta kapanışına göre yüzde 4,33 artarak 1.540,61 puandan tamamladı. ABD’de yeni teşvik paketi beklentileri, aşı kaynaklı iyimser gelişmeler ve yurt dışı borsalardaki güçlü duruş BIST 100 endeksini de olumlu etkiliyor. 1500 bandını kırdıktan sonra 1600’lü puanları denemek için hazırlık yapan borsanın olumsuz bir haber gelmediği sürece yükselişini sürdüreceği gözleniyor. Dolar ve altındaki düşüş de borsaya destek veriyor. 1470’ler seviyesindeki 200 günlük ortalama önemli destek konumunda.

DOLAR/TL… Haftayı yüzde 1,39 değer kaybederek 7,3280 liradan kapatan kurda aşağı yönlü trend daha ağır basıyor. ABD’deki ayaklanmada ciddi değer kaybeden ve uluslararası endekste 90’ları aşağı kırma yoluna giren doları, tarım dışı istihdamın azalması da olumsuz etkiledi. 7,20’de desteği olan dolar/TL kurunun dirençleri 7,40 ve 7,50 olarak görülüyor.

EURO/TL… Yüzde 1,35 düşüşle haftayı 8,9970 liradan kapatan euro, 9 liralı rakamlara veda ettiğini gösteriyor. Dolara göre daha sağlam duran euro, TL varlıklarının güç kazanmasıyla düşüş eğiliminde. Dolarda gelecek hafta 8,80’ler destek, 9,05’ler de direnç olarak takip edilebilir.

ALTIN… Yurt dışı piyasalarda 1849 dolara kadar düşerek günlük yüzde 3,5’a yakın değer kaybeden ons altında aşı ve ABD’deki kalkışmanın bastırılması etkili oldu. Kritik 1870 dolar desteğinin kırılmasıyla 1850 doların altına inen ons doların 1835 doları görme ihtimali yüksek. Kapalıçarşı’da ise işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 2,20 kayıpla 444,00 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 2,16 azalışla 2.946,00 liraya geriledi. Geçen hafta 736,00 lira olan çeyrek altının satış fiyatı ise 720,00 liraya düştü. Gram altın 446 desteğini kırdıktan sonra 438 liraya kadar geriledi. Gram altında ilk beklenti 435 doların altı.

PETROL… Dünya petrol stoklarında azalma ve Suudi Arabistan’ın Şubat ve Mart’ta daha fazla üretim kesintisi yapacağına dair açıklamayla 55 dolar seviyesine gelen brent petrolde salgındaki belirsizliğe rağmen aşı iyimserliği, ABD’deki ayaklanmanın bastırılması petrole destek veriyor. 54 doları destek yapan brent petrolde 55 dolarda kalıcılık sağlanabildiği takdirde 60 dolarlar gündeme gelebilir. Batı Teksas petrolünde ise 51 dolarlık son işlemler, yukarı yönlü artışını sürdürüp haftaya 53 dolara gelebileceği tahmin ediliyor. WTI’da destekler ise 49 dolar seviyesinde gözleniyor.