Hudson Enstitüsü Kıdemli Analisti Dr. Can Kasapoğlu, Türk savunma sanayisi trendlerine ve özellikle Baykar gibi söz konusu ekosistem içerisinde kritik role sahip aktörlere objektif ve analitik yaklaşabilmek için öncelikle küresel savunma konjonktürünü hassasiyetle değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. Kasapoğlu analizinde, “Bu açıdan bakıldığında, dünya oldukça tehlikeli bir yer haline geldi ve bu durum giderek artma eğilimi gösteriyor. 

Soğuk Savaş sonrası barış dönemi, yerini hızla yeni bir çatışma aşamasına bırakıyor. Genel olarak Türk savunma sanayisinin yükselişi tam da böyle bir konjonktürde vuku buldu. Bu yükseliş sadece Türkiye’nin askeri kapasitesi açısından değil, NATO ittifakının jeopolitik öncelikleri bakımından da kritiktir. Özel olarak Türkiye’nin uluslararası düzeyde en çok konuşulan savunma aktörü Baykar’ın savunma teknolojileri profili ise yine küresel düzeyde teknolojik bir kırılma noktasıyla kesişiyor. Rusya-Ukrayna savaşından alınan dersler, robotik sistemlerin çok çeşitli seviyelerde giderek harp ve harekat ortamında daha yüksek belirleyiciliğe sahip olacağına işaret ediyor” ifadelerini kullandı.

Barış Payı ortadan kayboluyor 

Kasapoğlu’nun değerlendirmeleri şöyle: “Küresel askeri harcamaları ve silah ticaretini takip eden Stockholm merkezli düşünce kuruluşu Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsünün (SIPRI) son raporuna [1] göre, 2023 küresel savunma ekosistemi açısından önemli bir kilometre taşı niteliğindeydi. SIPRI verileri küresel askeri harcamaların 2023'te 2,443 trilyon Amerika Birleşik Devletleri (ABD) dolarına ulaşarak yüzde 6.8 oranında arttığını gösteriyor. Söz konusu oran 2009’dan beri kaydedilen en büyük yükseliştir. Özetle, dünyanın hızla silahlanma eğiliminde olduğunu müşahede ediyoruz. Rusya’nın eski Sovyet alanında Ukrayna’ya saldırıları, Orta Doğu'da bölgeselleşerek şiddetini artıran ve en nihayetinde İran’ın kendi topraklarından İsrail’i bir füze ve dron taarruzuyla hedef almasına kadar varan tırmanma eğilimi ve Asya-Pasifik bölgesindeki gerilim pek çok ülkeyi barış dönemi savunma sanayisi planlamasından savaş dönemi [2] yaklaşımına geçmeye zorluyor. Öyle ki, İngiliz Savunma Bakanı Grant Shapps, Soğuk Savaş sonrası barış payının nihayete erdiğini kameralar önünde belirtti. Pek çok aktör, silahlı kuvvetlerinin harbe hazırlık seviyelerini tahkim etmeyi ve savunma sanayisinde üretim hacimlerini artırmayı Soğuk Savaş yıllarından beri ilk defa bu denli önceliklendirdi. 11 Eylül terör saldırıları sonrası savunma ajandasını domine eden düşük yoğunluklu çatışmalar, bugünlerde yerini devletler arası harbe ve bölgesel sıçrama risklerine bıraktı. Söz konusu tehdit ortamı, NATO’nun Avrupalı müttefiklerinin savunma harcamalarını 2024'te toplam 380 milyar dolar değerinde rekor [3] seviyeye çıkardı.” 

Çatışma alanları ve barış döneminin sonu

Ukrayna’daki durum giderek ucu açık bir savaşa evriliyor. Bu savaş aynı zamanda birçok aktörü halihazırda içine çekti. Kuzey Kore ile İran’ın Rusya’ya verdiği askeri destek, durumun ciddiyetini yansıtıyor. Nitekim, geçen yıl Tataristan’da kurulan müşterek Rus-İran dron fabrikası ve Kuzey Kore’nin Kremlin’in süregelen saldırılarına yüklü topçu mühimmatı desteği, Kremlin-Pyongyang-Tahran ilişkisinin hızla derinleştiğine işaret ediyor. Eski Sovyet coğrafyası kadar, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da da gergin çatışma trendleri müşahede ediyoruz. İran’ın İsrail’e yönelik dron ve füze taarruzu, Lübnan Hizbullahı ve Yemen’de Husiler gibi pek çok İran destekli grubun dahil olduğu çatışmaların gidişatını da gösterdi. Dünyanın barış döneminden çatışma sarmalına girdiğini gösteren bir diğer emare ise Orta Doğu’daki çatışmalar dizisidir. Eski Sovyet coğrafyası ve geniş Orta Doğu coğrafyası dışında yakından izlenmesi gereken bir diğer parlama noktasıysa Asya-Pasifik ve spesifik olarak Tayvan meselesidir. Zira Çin’in Tayvan’ı olası ilhakı, Orta Doğu'daki çatışma ortamı ve Rusya-Ukrayna savaşından farklı olarak, doğrudan ABD Silahlı Kuvvetleri’nin angajmanını da gerektirecektir. 

 Robotik harp kabiliyetinin yüzyılı

İşte Türk savunma sanayisini ve dolayısıyla Baykar’ı, ana hatlarıyla çizilen uluslararası konjonktürde değerlendirmek gerekiyor. 2 Karabağ Harbi muhtemelen robotik harp kabiliyetinin ve belirtilen kapsamda Baykar çözümlerinin en belirgin şekilde gözlemlendiği alanlardan biridir. Söz konusu çatışmada Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri envanterindeki Bayraktar TB2’lerin ciddi bir muharip başarı kaydettiği görüldü. Öyle ki, 2 Karabağ Savaşı'nda silahlı insanız hava araçları (SİHA) kritik karar silahları olarak betimleyen yazılar dahi yayımlandı. Daha güncel bir örnekte ise Bayraktar TB2’lerin, süregelen Rusya-Ukrayna savaşının başlarında, özellikle Rus ikmal düzeninin akamete uğratılmasında kritik rol oynadığını gözlemledik. Bununla birlikte, bu satırların yazarının da ABD Westpoint Askeri [4] Akademisi röportajında kullandığı üzere Baykar’ın çözüm portföyü Uçan Kalaşnikof Bayraktar TB2’nin çok daha ötesinde. Nitekim firmanın parlayan yıldızında Kızılelma gibi hava-hava muharebesi ve insanlı uçaklarla müşterek harekat (manned-unmanned teaming) icra edebilecek stratejik dron, aerobalistik füze ve seyir füzesi sertifikasyonlarıyla bir derin darbe kapasitesi geliştiren yüksek irtifa dron Akıncı, TCG Anadolu ve Japon Izumo-sınıfı [5] gibi donanma havacılığı platformlarıyla entegre kullanılabilecek katlanan kanatlı Bayraktar TB3 SİHA ve Kemankeş ailesi kapsamında geliştirilen akıllı gezici mühimmat da kritik rol oynuyor. Özetle, firmanın ihracat portföyündeki her bir çözüm, farklı konseptlere ve farklı harekat tasarılarına (CONOPS) karşılık geliyor. 

Baykar uluslararası silah pazarında başarılı aşamada 

Böyle bir yetenekler dizisi, Baykar’ı, uluslararası silah pazarında başarılı bir aşamaya taşıdı. 2023’te imzalanan Baykar-Suudi Arabistan [6] Bayraktar AKINCI SİHA satışı ve teknoloji transferi gibi kritik hususları barındıran ortak üretim anlaşması, söz konusu ihracat başarılarından biri. Bahsedilen anlaşmada Türk SİHA üreticisi Baykar, ABD’nin Kongre’nin bürokratik refleksleri nedeniyle silahlı stratejik dron sistemleri satamadığı, bundan yararlanan Çin’in domine ettiği bir pazardan karlı bir pay aldı. Türkiye’nin bir NATO ülkesi olarak oldukça kritik bir pazarda Pekin’i dengelemesi, hem siyasi hem de askeri açıdan anlamlı. Baykar’ın gelecek yol haritasında iki trend ön plana çıkacaktır. Kıymetli bir istihbarat ve kinetik taarruz unsuru olan Kemankeş kapasitesinin, ailenin ikinci ürününün tanıtılması [7] ile giderek gelişmesi bu trendlerden ilkidir. Özellikle Kemankeş benzeri sistemler yapay zeka ufuklarının yansıtılması açısından çok uygun. Kritik bir güç çarpanı olarak nitelendirilen Kızılelma [8] insansız savaş uçağının geleceği ikinci trend olarak karşımıza çıkıyor. Zira Kızılelma bize Baykar’ın modern hava gücünün hangi ölçüde bir parçası olduğunu gösterecektir.

Ekosistem ve savunma dinamikleri 

Baykar, Türk savunma sanayisi içerisindeki tek önemli aktör değil. Örneğin, insansız hava yeteneklerine dair ürün portföyünde, [9] Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı'nın (TUSAŞ) ANKA serisi ve STM kamikaze dron çözümleri dikkati çekici. Söz konusu çözümlerin yanı sıra Türk robotik harp sistemlerinin farklı alanlardaki yansımaları olan, METEKSAN tarafından geliştirilen ve kendini NATO tatbikatlarında da kanıtlamış ULAQ silahlı insansız [10] deniz aracı (SİDA) ailesi ULAQ KAMA kamikaze dron dahil olmak üzere öne çıkıyor. Bir yandan devam eden insansız kara araçları programlarıysa Türk savunma sanayisi ekosistemindeki robotik harp kabiliyetinin her alanda giderek yaygınlaşmaya başladığını gösteriyor. Özetle, Türk savunma sanayisinin yükselişi dünyanın çatışma dönemine girdiği bir evreyle kesişti. Baykar’ın yükselişiyse, robotik harp ve dron çözümlerinin giderek daha güçlü bir yer tuttuğu savunma teknolojileri trendleriyle kesişiyordu. Türkiye’nin 5,5 milyar dolarlık savunma ihracatında 1,7 [11] milyar dolar yer tutan Baykar askeri kapsamdaki "zamanın ruhunun" bir yansıması. Elbette, dünyanın ikinci Soğuk Savaş dönemine sürüklendiği bir konjonktürde NATO’nun, ittifakın her bir üyesinin robotik harp gibi üst düzey kabiliyetine daha çok ihtiyacı olacak. 

Kıyamet günü uçağı için 13 milyar dolarlık sipariş 

ABD’li Sierra Nevada şirketi, ‘kıyamet günü uçağı’ üretimi için ABD Hava Kuvvetleri’nden 13 milyar dolar değerinde bir sipariş aldı. ABD Hava Kuvvetleri Bakanlığı, Sierra Nevada Corp. şirketi ile nükleer bir savaş sırasında uçacak olan ve servisin eskiyen E-4B Nightwatch “kıyamet günü uçaklarının” yerini alacak uçakların tedariki için 13 milyar dolarlık bir sözleşme imzaladı. Şirket, E-4B’nin yerini alacak Survivable Airborne Operations Center (SAOC)’ı geliştirecek ve üretecek. Sözleşme kapsamında faaliyetlerin, 10 Temmuz 2036’ya kadar tamamlanması planlanıyor. ABD Hava Kuvvetleri, SAOC üzerinde hemen çalışmaya başlaması için Sierra Nevada’ya 59 milyon dolarlık araştırma, geliştirme, test ve değerlendirme fonu tahsis etti. Resmi olarak Ulusal Hava Operasyonları Merkezi (NAOC) olarak adlandırılan E-4B, bir nükleer savaş ya da yerdeki komuta kontrol merkezlerini yok eden diğer yıkıcı acil durumlarda ABD Başkanı’nın kuvvetleri yönlendirmesine olanak sağlamak üzere tasarlandı. ABD Hava Kuvvetleri’nin dört adet E-4’ü, 1970’lerden beri uçuyor ve hizmet ömürlerinin sonuna yaklaşıyor. Pentagon’un sözleşme duyurusunda, Sierra Nevada’nın SAOC geliştirme ve üretme sözleşmesinin mühendislik ve üretim geliştirme uçağı, üretim uçağı, ilgili yer sistemleri ve ara sözleşme desteğinin teslimatını kapsayacağı belirtildi. Şirket SAOC üzerindeki çalışmalarını Englewood, Colorado; Sparks, Nevada; Beavercreek, Ohio; ve Vandalia, Ohio’da gerçekleştirecek. Hava Kuvvetleri, Sierra Nevada’nın SAOC’u ticari bir türev uçağın sertleştirilmiş ve modifiye edilmiş bir versiyonundan inşa edeceğini söyledi. Ayrıca modern güvenli iletişim ve planlama yeteneklerini de içerecek şekilde modüler bir açık sistem yaklaşımı kullanacak. SAOC’un yer destek sistemleri; hava mürettebatı, görev ekibi ve bakımcılar için eğitmenlerin yanı sıra yer destek ekipmanı, test ve idame sistemi entegrasyon laboratuvarları ve diğer sistemleri içerecek. 

BOTEK’e uluslararası görev Savunma sanayii alanında havacılık standartlarına uygun boyalar üreten BOTEK Ar-Ge Kimya, uluslararası alanda yeni bir başarıya imza attı. BOTEK, 1916 yılında ABD’de kurulan Society of Automotive Engineers Foundation’da, Sivil Havacılık ve Uzay alanında kullanılan malzemelerin standartlarının (Aerospace Material Specifications- AMS) belirlendiği ve geliştirildiği kurulda üye olarak yerini alacak. Türk havacılığı, otomotiv ve ticari araç endüstrilerinde; profesyoneller, mühendisler ve ilgili teknik uzmanlardan oluşan ve bir nevi ‘devler ligi’ olarak bilinen Society of Automotive Engineers Foundation’da AMS G8 (Aerospace Organic Coating Comittee ) kurulunda BOTEK aracılığıyla temsil edilecek. Bahsi geçen kurul aracılığıyla BOTEK, sivil havacılık alanında kullanılan boya ve dolgu macunları standartları (AMS 3095, AMS G8, AMS 3265) konuları başta olmak üzere boya ve kaplamaların geliştirilmesine katkı sağlayacak. BOTEK’te Ar-Ge ve Teknik süreçlerden sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi olan Mehmet Birdane, Society of Automotive Engineers Foundation’da havacılık boya ve kaplama komitelerinde standart belirleme ve geliştirme kurul üyesi olarak görev yapacak. Böylelikle Türkiye’den ilk defa bir firma Boeing, Airbus, Lockheed Martin, PPG Aerospace,3M,Henkel, Sherwin-Williams gibi dünyanın en büyük havacılık ve kimya firmalarının üyelerinin de aralarında bulunduğu platformda temsilciye sahip olacak. Halihazırda BOTEK; KAAN Savaş Uçağı, KIZILELMA İnsansız Savaş Uçağı, ANKA-3 İnsansız Savaş Uçağı, HÜRJET Jet Tekamül Uçağı, HÜRKUŞ Başlangıç Eğitim ve Hafif Taarruz Uçağı, GÖKBEY Genel Maksat Helikopteri, AKINCI Taarruzi İnsansız Hava Aracı, Bayraktar TB3 İnsansız Hava Aracı ve bu projelere ilişkin ekipmanlar ile ROKETSAN üretimi mühimmat ve ASELSAN’ın çeşitli platformlarının boya tedarikçisi konumunda bulunuyor.