Türkiye’NİN iyileştiren gücü Abdi İbrahim’in Medikal Direktörlüğü tarafından hazırlanan ve ayda bir yayınlanan, “Bilimsel Gündem” bültenlerinin yeni sayısında tıpta popüler bilim alanında öne çıkan çalışmalar değerlendiriliyor. Lancet dergisinde yayımlanan güncel rapora göre, iklim değişikliği dünyanın dört bir yanında halk sağlığı için giderek büyüyen bir tehdit oluşturuyor. 2023 yılında 65 yaş üstü bireylerde sıcağa bağlı ölümler, 1990’lı yıllara kıyasla %167 artış göstererek bugüne kadarki en yüksek seviyeye ulaştı. Son on yılda kara alanlarının %61’inde aşırı yağışlı gün sayısı artarken, aynı yıl kara alanlarının %48’i en az bir kuraklık dönemi yaşadı. Bu oran 1950’lerde yalnızca %15’ti.

İklim değişikliğinin yol açtığı sıcak hava dalgaları ve kuraklıklar, 124 ülkede 151 milyon kişiyi yetersiz beslenme ve açlık riskiyle karşı karşıya bıraktı. Ayrıca kıyı sularının ısınmasıyla birlikte, koleraya yol açabilen vibriozis enfeksiyonları dünya genelinde rekor seviye olan 692 bin vakaya ulaştı. Uzmanlar, iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için enerji, ulaşım, gıda, tarım ve sağlık hizmetlerinde köklü ve sürdürülebilir değişikliklerin aciliyetine dikkat çekiyor.

Aşı, birincil sağlık hizmetlerinin omurgası

Bültende yer alan bir diğer önemli bilgi ise aşıların birincil sağlık hizmetlerinin omurgası olması oldu. Lancet’te yayımlanan yeni bir makaleye göre, birincil sağlık hizmetlerinde aşılamaya eşit ve evrensel erişim, halk sağlığını korumanın ve önlenebilir ölümleri azaltmanın en etkili yolu olarak öne çıkıyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün 1974’te başlattığı Genişletilmiş Bağışıklama Programı’nın (GBP) 50. yılı vesilesiyle yapılan değerlendirmeler, aşılama programlarının bugüne kadar 154 milyon ölümü önlediğini ortaya koydu. Bu ölümlerin 146 milyonu 5 yaş altı çocuklara, 101 milyonu ise 1 yaş altı bebeklere ait.

2024 itibarıyla, 10 yaşından küçük bir çocuğun bir sonraki doğum gününe ulaşma olasılığı, aşılamanın hiç olmadığı varsayımsal bir senaryoya kıyasla %40 daha yüksek olarak hesaplandı. Uzmanlar, GBP’nin son 50 yılda bebek sağkalımını en fazla iyileştiren programlardan biri olduğunu ve aşılamanın birincil sağlık hizmetlerinin omurgasını oluşturduğunu vurguluyor.

Kadınların yumurtlama döneminde salgıladıkları doğal kokuların erkekler üzerinde dikkat çekici etkileri

Yapılan bir araştırmaya göre, kadınların yumurtlama döneminde salgıladıkları doğal kokular erkekler üzerinde hem psikolojik hem de fizyolojik etkiler yaratıyor. Çalışmada erkek katılımcılar, kadınlardan alınan koltuk altı kokularına farkında olmadan maruz bırakıldı. Bulgular, yumurtlama döneminde artan bazı bileşiklerin kokunun iticiliğini azalttığını ve daha hoş algılanmasını sağladığını gösterdi. Ayrıca bu kokuların erkeklerin ruh hâlini olumlu etkilediği, stres tepkilerini azalttığı ve kadınları daha çekici bulmalarına yol açtığı saptandı. Uzmanlar, elde edilen sonuçların yumurtlama dönemine özgü kokuların erkeklerde stresi bastırarak kadın-erkek etkileşimini kolaylaştırabileceğine işaret ettiğini belirtiyor.