Mustafa DENİZ

Analiz’e değerlendirmelerde bulunan Avukat Devrim Nur Kayabalı, 10 yılda kripto paralara olan ilginin arttığını, bunun sonucunda da Bitcoin, altcoin ve token alınıp satılabilecek dijital pazarların kurulduğunu söyledi. çevrimiçi platformlarda, tüccar olarak adlandırdığımız müşteriler kendilerine ait hesap açılışı yaparak farklı para birimleri ile farklı coin ve altcoinler kullanarak kripto para ticaretini yapıldığını kaydeden Kayabalı, “Kullanıcılar ne yazık ki aldıkları kripto varlıklarını borslar/ platformlarda tutmakta, varlıkları soğuk cüzdanlara aktarmayı ihmal etmektedir” dedi. Kayabalı, “Borsalar üzerinden hackerlik yöntemiyle yapılan hırsızlık olaylarını gibi risklerin olduğunu belirtti. 

Kripto paranın fiziksel karşılığı var mı?

Kripto Paranın fiziksel karşılığı var mıdır şeklindeki bir sorunun doğru yanıtına varılabilmesi “ kripto para” kavramının kripto ve para olarak iki ayrılarak değerlendirmesini gerektirmektedir. Devletler, ekonomistler, yatırımcılar vs. Göre para, para olma gücünü nereden aldığına dair yapılacak yorumlara göre değişiklik arz etmekte olup en basit anlamıyla ekonomik açıdan para, mal ve hizmetler açısından değişim, değer ölçüsü ve biriktirme aracı işlevlerini gören her şeydir. Geçmişten günümüze kullanılan kağıt paralar karşılıklarını hep bir güce göre aldığından gündemi yakından ilgilendiren kripto paraların da alışılmış kağıt paralar gibi değerlendirilmesine yani fiziki bir karşılığının bulunup bulunmadığu sorularına neden olmaktadır. Ancak bunun bir yanılgı olduğunu ifade etmek isterim. Zira değişim araçları manidar bir anlamda her zaman bir değişim içinde olmuştur. Bir başka tabirle para, paranın ve kurum olarak devletin tarihi süreçlerine baktığımızda toplumların değişen ve gelişen ihtiyaçları karşısında, yine bu toplumların istekleri doğrultusunda bir form kazanmaktadır. 

Basit bir soruya neden bu kadar uzun, tarihi ve toplumsal cevapla başladığıma gelecek olursak, küresel anlamda merkeziyetsizliğe doğru bir yelken açmış bulunmaktayız. Bilindiği üzere kripto paralar, NFT’ler, Metaverse gibi projelerin hepsi blockchain dediğimiz merkeziyetsiz dünyanın temel yapısı olan teknolojiye dayanmaktadır. Merkeziyetsiz yapının, teknoloji toplumunun artık değişen ve gelişenbir ihtiyacı olduğunu düşündüğümüzde mal ve hizmetler açısından değişim, değer ölçüsü ve biriktirme aracı olarak paranında bu teknolojiye göre evrimleşerek değişmesi gerekmektedir. bu sebeple geleceğin dünyası olan metaversenin değişim ve değer ölçüsü  olan kripto paraların fiziksel bir karşılığının bulunup bulunmadığı veya fiziksel bir karşılığa ihtiyacın olup olmadığını tartışmak tabiri caizse abesle iştigal olup kripto paraların bugün için bir karşılığının bulunmadığını açıkça ifade etmek isterim.

Kripto para yasal mı?

Kripto paraların yasal olup olmadığı  konusunda belirtmek isterim ki bugüne kadar  bir çok devlet ve uluslararası kurumlar çeşitli yasal düzenlemeler yapmıştır. Nitekim bu konuda; Mart 2016 yılında Japonya kripto paraların paraya benzer bir işlevi olduğu noktasında bakanlar kurulu kararı, 1 Temmuz 2016 yılında İsviçre’de Bitcoinin ödeme aracı olarak kabul edilmesi, Nisan 2017 yılında Japonya tarafından Bitcoinin resmi ödeme aracı olarak kabul edilmesi, 2021 yılında Ora Amerika ülkelerinden El Salvador’un Bitcoini Resmi para birimi olarak kabul etmesi örnek olarak gösterilebilmektedir. Yabancı devletlerin yanı sıra ülkemizde de kripto para ilişkin yasal düzenleme üzerinde çalışılmakta ise de ülkemizde kripto paralara ilişkin halihazırda herhangi bir yasal düzenleme bulunmadığından şıu aşamada yasal olduğunu söylemek imkansızdır. 

Müşteri varlıkları nasıl korunur?

Kripto paraların yasallığı sorusunda yanıtladığım üzere ülkemizde halihazırda kripto paraları tanıyan ve koruyan herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu da beraberinde hukuksal açıdan ülkemiz bazında kripto para sahiplerinin varlıklarının suça karışması rizikosunu getirmektedir.  Teknik anlamda değerlendirdiğimizde ise kripto paralar Wallet diye adlandırılan çeşitli cüzdanlar aracılığıyla muhafaza edilmektedir. Varlıklar Kağıt Cüzdanlar, Beyin Cüzdan, Sıcak Cüzdanlar ve son olarak Soğuk  Cüzdanlar aracılığıyla muhafaza edilmektedir. Müşterilere bu konudaki naçizane tavsiyen varlıklarını olabildiğinde Soğuk Cüzdanlarda muhafaza etmeleridir. Zira Soğuk Cüzdanlar USB belleğe benzer varlıklar olup işbu cüzdanlari cüzdanın gizli anahtarının hiçbir zaman cihazın dışına çıkmaması için üretilmiştir. Soğuk cüzdanlar çok basit bir tabirle çevrimdışı cüzdan olma özelliğine sahiptir. Böylece varlıklar kimsenin erişemeyeceği bir ortamda muhafaza edilmiş olmaktadır.

Hukuki yollar neler?

Kripto para mağdurlarının başvurabilecekleri hukuki yollar nelerdir?

Bilindiği üzere son 10 yılda kripto paralara olan ilginin artmasıyla birlikte Bitcoin, altcoin ve token alınıp satılabilecek dijital pazarlar kurulmuştur. Bu çevrimiçi platformlarda, tüccar olarak adlandırdığımız müşteriler kendilerine ait hesap açılışı yaparak farklı fiat para birimleri ile farklı coin ve altcoinler kullanarak kripto para ticareti yapmaktadır. Kullanıcılarımız ne yazık ki ladıkları kripto varlıklarını işbu borslar/ platformlarda tutmakta, varlıkları soğuk cüzdanlara aktarmayı ihmal etmektedir. Bu durumda beraberinde borsalar üzerinden hackerlik yöntemiyle yapılan hırsızlık olaylarını ya da kripto para platformunun işleme kapatılarak kripto paraların bu da kullanıcıların varlıklarının içeride kalması gibi çeşitli rizikoları beraberinde getirmektedir. Bugün için dünyanın geneline baktığımızda kripto varlıkları koruyan yasal bir düzenleme mevcut olmadığından işbu suçlar mali suçlar gibi değerlendirilerek çözüme kavuşturulmaya çalışılsa da bu yöntemler yetersiz kalmakta faillerin elde ettiği değerler tabiri caizse yanlarına kar kalmaktadır. Kısaca bugün kullanıcılarımızı koruyan cezai boyutta bir hukuki müessese bulunmamaktadır.

Kripto para çalınabilir mi

Kripto para çalınabilir mi veya başka suçlara konu olabilir mi?

Kripto varlıkların korunması ve kripto para mağdurlarının başvurabileceği yol olup olmadığı ilişkin sorularda aslında bu sorunun yanıtını özet olarak vermiş bulunmaktayım. Bahsettiğim üzere kripto varlıklar, çevrimiçi kripto para borsalarında açılan hesaplar üzerinde alınıp satılmaktadır. bu borsalar çevrimiçi niteliğinde olması nedeniyle güvenlik duvarları ne kadar güçlü olursa olsun hackerler tarafında hackelenerek varlıklar borsalar üzerinden çalınabilmektedir. Ayrıca Sıcak Cüzdan dediğimiz çevrimiçi cüzdanlarda bu riski taşımaktadır. Zira sıcak cüzdanlar süerkli olarak internet erişimi kapsamındadır ve bu da hackelenmek suretiyle hırsızlık olayını gündeme getirmektedir. Diğer yandan kripto varlıkların yasaklanmasının en büyük sebepleri de bu varlıkların illegal paraların aklanma aracı olarak kullanılmasıdır. Kripto paralar Herhangi bir merkeze bağlı olmadığından bu borsalara giren paraların kaynağının araştırılması da imkansız durumdadır. Bu da kara para dediğimiz paraların aklanmasına imkan tanımaktadır.

Zararın tazmini için dava açabilir mi

Yürürlükteki mevzuata göre kripto para yatırımcısı zararın tazmini için dava açabilir mi?

İki yönlü bir soru olarak değerlendirmek istiyorum. Birincisi varlıkların çalınması hali diğeri ise yatırımın maalesef ki ani değer kaybederek çoğu yatırımcının batması halidir. Kripto varlıklar çalınması durumunda zararın tazmini için işbu varlıkların Borçlar Hukuku, Medeni Hukuku ve Ceza hukuku boyutunun detaylı olarak tartışılması gerekmekte olup Mecliste bu konularda düzenlemeler yapıldığını yakınen takip edip bilmekteyim. Kripto paralar merkeziyetsiz yapıya dayandığından takibi zor varlıklardır. Zaten bu durum blockchain teknolojisinin de temel tartışmalarından rizikolarından birisidir. Bu yüzden şuan için tazminat davası açılmasına imkan tanıyan bir hukuki düzenlemenin var olduğunu söylemem pek de mümkün değildir. 

Bitcoin kıymetli evrak mıdır?

Bu konuda kısaca TTK anlamında kıymetli evrakın ne olduğunu açıklamak istiyorum. Türk Ticaret Kanununa göre, kıymetli evrak, öyle senetlerdir ki bunların içerdikleri hak senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarınada devredilemez. Basit bir anlatımla, kıymetli evrak hak ve senet birlikteliğidir. Yani hak bağlandığı senetten ayrı olarak devredilemez.  Ayrıca belirtmek isterim ki, kıymetli evrak kanunda sınırlı sayıda öngörülmemiştir. Yukarıda verilen tanımı taşıyan her senet kıymetli evrak niteliğindedir. Bitcoin, Ether gibi kendi block zincirine sahip coinler (kripto paralar) bir hak içermezler. Bu nedenle bunlar kıymetli evrak olarak nitelendirilemezler. Ancak hizmet tokenleri ve NFT’ler içinde aynısı söylemek mümkün değildir. Zira token ve NFT kimi kripto varlıklar bir hak içerecek tarzda yaratıldıklarında blockchain’de devredilebilme özelliğini de haiz olabileceklerinden kıymetli evrak olarak nitelendirilebileceklerdir. 

Kripto para almak suç mu?

Bu soruya sor ile yanıt vermek istiyorum. Altın, gümüş veya hisse gibi araçları alıp satmak almak suç mu? Değil. Kripto varlıkların ticarete konu edilmesi zamanla bir zorunluluk haline gelecek ve herkes bu varlıkları alıp satmaya başlayacak hatta devletler ticaretlerini bu varlıklar üzerinde gerçekleştirecek. Kripto varlıklar, konusu itibariyle suç teşkil eden varlıklar değildir ki bu konuda düzenleme dünya genelinde bulunmamaktadır. Kanunlarla suç olduğu öngörülmediği müddetçe kripto para almak suç teşkil etmemektedir.

Davalarda beyan edilebilir mi?

Kriptoparalar borç/alacak veya boşanma davalarında beyan edilebilir mi?

Kripto paralar hukukumuzda düzenlenip nitelendirilmediği için bunların para, menkul kıymet  ve mal gibi kavramlardan hangisine girdiği tartışmalıdır. Ancak kripto paralar hangi kavramda ele alınırsa alınsın kripto paralar İcra Hukuku anlamında kur dönüşüme tabi olarak takip talebine dahi konu yapılabileceği kanaatindeyim. Bu yönde İsviçre İcra İflas Kanunda düzenleme yapılmıştır. Kanundaki düzenlemenin kıyasen hukukumuza da uygulanması gerektiğini düşünüyorum. Neden icra hukuku üzerinden değerlendirme yaptığıma gelecek olursak, kripto paraları icra edilme/ icra takibine konu olması bu varlıkların aynı zamanda malvarlığı değeri taşıdığının kabulünü beraberinde getirmektedir. Doğal olarak şahsın malvarlığında artı bir değerdir. Bu sebeple pek tabi borç/alacak ve boşanma davalarında beyan edilebilir. Ancak burada kripto paraların değerlerinin çok değişken olması sorunu gündeme gelmektedir. Hangi dönemdeki kura göre paraya çevrileceği sorunu taraflarca çözüme kavuşturulduğu takdirde kripto varlıklar borç/alacak ve boşanma davalarında beyan edilebilir.

Kripto paralara el konabilir mi?

Borç/alacak ya da boşanma davası ile kripto paralara el konabilir mi?

Bu soru aslında kripto paraların borç/alacak ve boşanma davalarında beyan edilebilmesi ile aynı doğrultudadır. Kripto varlıklar kişinin doğrudan doğruya malvarlığında pozitif bir kalem olarak aldığından pek tabi el konulabilecektir. Ancak burada kripto varlıkların nerede tutulduğu önem arz etmektedir. Zira bitcoin ve diğer kripto varlıklar işlediği Blockchain sisteminin yapısı, ülkemizde Blokckchain ve kripto paraların hukuki düzenlememesinin yapılmaması, kripto paraların alım satımına ilişkin platformların ( borsaların) SPK’dan izib alınmadan kurulabilmesi kayıt dışılığı arttırmakta ve bu durumda özellikle vergi, ceza, icra, medeni ve borçlar hukuku bakımından sorunlara yol açmaktadır. Eğer şahıs kripto varlıkları kendisine ait kripto para cüzdanında tutuyorsa Blockchainin anonim yapısı nedeniyle bunlara el konulması imkansız olacaktır. Ancak şahıs kripto varlıklarını kripto borslarındaki hesaplarında tutuyor ise platformdaki şahsi hesabı sayesinde kripto paralara el konulması mümkün olmaktadır.

Vefat durumunda ne yapılmalı?

Vefat durumunda, yasal varisleri kripto parayı talep edebilir mi?

Yine bu soru da yukarıdaki soruların cevabıyla aynı yanıtı taşımaktadır. Bilindiği üzere mirasın açılmasıyla birlikte miras bir kül halinde mirasçılara geçmektedir. Mirasçılara intikal eden tereke, para ile ölçülebilen maddi, gayrimaddi, cismani, gayri cismani aktif ve pasiflerin tamamını içermektedir. Kripto paralarda bu varlıklar içinde mütalaa edilmesi gerekmektedir. ancak sorun yine kripto varlıkların nerede tutulduğuna gelmektedir. Zira kripto paralar kullanıcının kripto para borsasındaki hesabında tutulmakta ise ilgili borsaya müracaat edilerek varlıkların devredilmesi sağlabilmelidir. Ancak varlıklar cüzdanlarda tutuluyor ise cüzdanlarda bulunan kripto paralara ilişkin tasarruf bu özel anahtar vasıtasıyka yapıldığından mirasçılara özel anahtara ilişkin bilgi verilmemişse kripto paralara erişim mümkün olmayacağından kripto paraların mirasçılara intikali de imkansız hale gelecektir. cüzdanın şifresinin mirasçılarda bulunması halinde hukuken mirasçılara geçen kripto paralar fiilende terekeye dahil olabilecektir.

Yasa geriye dönük işletilebilir mi?

Kripto para alım satım platformlarını düzenleyen bir yasa çıkarsa, bu yasa geriye dönük işletilebilir mi?

Bu soru esasında kripto paralara ilişkin yasadan ziyade kanunların geçmişe yürütülüp yürütülemeyeceğine ilişkindir. Hukukumuzda yalnızca Ceza Hukukunda lehe kanunların geçmişe yürümesinden söz edilebilmektedir. Hukuk güvenliğinin sağlanması, hukuk devletinin ön koşullarındandır. Anayasa’nın 2. maddesinde yer alan hukuk devletinin sağlamakla yükümlü olduğu hukuk güvenliği, kural olarak yasaların geriye yürütülmemesini gerekli kılar. Yasaların geriye yürümezliği ilkesi uyarınca, yasalar kamu yararı ve kamu düzeninin gerektirdiği,  kazanılmış hakların korunması, mali haklarda iyileştirme gibi kimi ayrıksı durumlar dışında ilke olarak yürürlük tarihinden sonraki olay, işlem ve eylemlere uygulanmak üzere çıkarılırlar. Bu nedenle, sonradan yürürlüğe giren yasaların geçmişe ve kesin nitelik kazanmış hukuksal durumlara etkili olmaması hukukun genel ilkelerindendir. Dolayısıyla Kripto para alım satım platformlarını düzenleyen bir yasa çıkarsa bunun geriye dönük işletilebilmesinden söz edilmesi hukuk devleti ilkesi gereği mümkün değildir.

Nasıl bir hukuki yol izlenmeli?

Kripto para yatırımcısı nasıl bir hukuki yol izlemeli?

Ülkemizde ve Dünya genelinde istisnalar dışında kripto varlıkları koruyucu yasal düzenlemeler henüz yapılmadığından yatırımcıların mümkün olduğu ölçüde temkinli hareket ederek varlıklarını Soğuk Cüzdanlarda tutmalarını tavsiye etmekteyim. Mağdur duruma düşüldüğünde ise eğer bu mağduriyet kripto para borsasının işleyişinden veya zaafiyetlerinden kaynaklı ise zararın tazmini için vakit kaybetmeksizin bu borsalara karşı dava açmaları ve kripto para konusunda uzman avukatların yardımından yararlanmaları gerektiğini söyleyebilirim.

Ünlülere dava açılabilir mi?

Dünyada kripto para reklamlarında oynayan ünlü kişiler ile ilgili dava açılacağı belirtilmişti. Böyle bir hukuki süreç olabilir mi?

Pek tabii böyle bir sürecin yönetilmesi mümkün. Manşetleri süsleyen haberlerin başında kripto para borslarının kullanıcıları dolandırması gelmektedir. Bu yöntemle yıllardır birçok yatırımcı dolandırılmış, iflas etmiş, batmıştır. Milyonlarca doların döndüğü bu sistemde rol oynayan her kimsenin borsa ile bağlantısının araştırılarak hakkında ceza soruşturması başlatılması gerekmektedir. yatırımcının dolandırılması sadece kripto para borsasının işleme kapatılıp varlıkların içeride bırakılması şeklinde gerçekleşmemektedir. Dolandırıcılık aynı zamanda büyük bir kitleye hitap eden ünlü yüzlerin bazı kripto paralar üzerinde manipülatif paylaşımlarda bulunması suretiyle yatırımcıları yanıltması ve varlığın ani pump/dump yapmasına ve büyük çapta zararların doğmasına neden olmaktadır. Bu format,  basit anlamda piyasa dolandırıcılığıdır. Bu yüzden reklamlarda oynayan ünlü kişilerin duruma göre kripto para borsaları ile olan bağlantılarının, manipülatif hareketlerinin araştırılması ve buna göre gerekli hukuki süreçlerin başlatılması gerekmektedir.