Sedat YILMAZ

Fiyat istikrarı yolunda Türk Lirası’nın değerini koruyup enflasyonu aşağı çekmek üzere kurgulanan para politikasındaki son adımlar ümit ışığı yakıyor. Kur korumalı mevduattan (KKM) sonra gelire endeksli senetler (GES), gümrük vergilerinde düzenleme ve mortgage kredileriyle devam eden piyasa uygulamalarına reeskont ve ticari krediler eklendi.

Piyasa araçlarından KKM’ye 3 ay önce girenlerin yüzde 18’ler civarında kazandığı ve mevduatın bankalardaki döviz mevduatı 17 Haziran ile biten haftada  627 milyon dolar azalarak 212,68 milyar dolara geriledi. Sene başında 237 milyar dolar olan toplam döviz mevduatlarında yılın ilk ayında 24,5 milyar dolara yakın azalma görüldü. GES’de ise 83,8 bin bireysel yatırımcı 6,6 milyar liralık talepte bulundu.

BDDK önce 23 Haziran’da konut kredileriyle ilgili yeni kararını duyurdu. Buna göre, 1. ve 2. el konutlar için kredi değer oranı değişti. 2 milyon TL’nin altındaki konutlar için yüzde 90’a kadar kredi kullanılabilecek. BDDK daha sonra yurtdışı ile swap yapan finans dışı şirketler için kredi risk oranlarını artırdı ve ticari kredilerle ilgili net açıklamasını yaptı. 

Suudi Arabistan ile swap anlaşması beklentisi gerçekleşmedi ama Haziran ayı başında açıklanmaya başlanan yeni önlemlerin devamı geldi. Halen bireysel hesaplarda döviz tevdiat hesapları tutarının geriliyor olması, şimdiye kadar atılan adımların sonuç verdiğini gösterdiği gözleniyor.

TCMB ve BDDK para politikasında makro ihtiyati politika setinin gerektiğinde ilave tedbirlerle uygulanacağını gösterdi. Uygulamalarda aktarım mekanizması etkinliğinin güçlendirilmesi için faiz çubuğu hariç piyasa fonlamasıyla para politikasının yönetileceği, son alınan reeskont ve ticari kredilerdeki kararların bu yönde atılan adımlar olduğu görülüyor.

İlk atak Merkez Bankası’ndan

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Şahap Kavcıoğlu, ihracatçılarla gerçekleştirdiği toplantıda reeskont kredilerine yönelik önemli açıklamalarda bulundu. TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, hafta sonu ihracatçılarla gerçekleştirdiği toplantıda makro ihtiyati önlemler ve liraizasyon stratejisi çerçevesinde fiyat istikrarı ve bu yönde atılan adımları anlattı.

Şahap Kavcıoğlu, reeskont kredilerine getirilen piyasaya yüzde 30 döviz satışı yükümlülüğünün sadece düşük maliyetli ve uzun vadeli reeskont kredilerini ilgilendirdiğini, eski maliyetlerle reeskont kullanan ihracatçılar için böyle yükümlülüklerin söz konusu olmadığını söyledi.

Konuşmasında liraizasyon vurgusu yapan TCMB Başkanı  Kavcıoğlu, bazı şirketlerin döviz varlığı bulunmasına rağmen düşük maliyetli fonlama ile aldığı Türk Lirası’nı dövize çevirerek suiistimal yoluna gittiğini bildirdi.

Reeskont kredisi, merkez bankalarının geleneksel para politikası araçlarından biri olurken, reeskont kelime anlamı olarak ‘iskonto’ anlamına geliyor. Reeskont bir bankanın, elinde bulundurduğu ve henüz ödeme zamanı gelmemiş senetleri bir başka bankaya iskonto ettirmesi yani kırdırması anlamına gelirken; reeskont kredisi ise, ihracatçılara ve döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde bulunan firmalara TCMB kaynağından kullandırılan uygun maliyetli, ihracat taahhütlü kredi işlemleri olarak biliniyor. Kredilerin geri ödemesi vadesinde döviz üzerinden gerçekleştiği için söz konusu durum TCMB’nin döviz rezervlerine katkı sağlıyor.

Piyasa fonlamasına BDDK etkisi

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) da Kavcıoğlu’nun açıklamalarını sahaya taşıdı. BDDK’nın ticari kredilerde aldığı karara göre, döviz varlıkları lira karşılığı 15 milyon lirayı aşmayan şirketlere kredi kullanımı konusunda döviz varlıklarını 15 milyon lira üzerine çıkarmama şartı getirildi.

BDDK kararına göre, 15 milyon lira üzeri döviz nakdi varlığı bulunan şirketler bu varlığı aktifinin ya da satış hasılatının yüzde 10’unu aşması durumunda yeni nakdi lira ticari kredi kullanamayacak. Uygulama karar tarihinden sonra uygulanmak üzere, aksi yönde bir Kurul kararı alıncaya kadar geçerli olacak.

Yeni düzenlemeye göre, bankalar ve finansal kuruluşlar dışındaki, bağımsız denetime tabi şirketlerin kredi başvurusu yaptıkları tarih itibariyle yabancı para nakdi varlıklarının (altın dahil, efektif döviz ile bankalardaki YP mevduat) Türk Lirası karşılığının 15 milyon liranın üzerinde olması halinde, bu şirketlerin yabancı para nakdi varlıklarının, en güncel finansal tablolarına göre aktif toplamından veya son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanının yüzde 10'unu aşması durumunda, söz konusu şirketlere Türk Lirası cinsinden yeni bir nakdi ticari kredi kullandırılmayacak.

Özellikle reeskont ve ticari kredilerle ilgili son kararlar döviz piyasasında satışla karşılandı. BDDK’nın Türk Lirası ticari kredi kullanımına getirdiği yeni şartlara ilişkin haber akışı sonrasında döviz piyasasında dolar/TL kuru yüzde 4’e varan düşüşle 17,37 liradan 16,60 liralara kadar geriledi. Türkiye’nin 5 yıllık risk primi CDS’ler de 820’lerden 784’lere indi.

Diğer yandan Resmi Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile bazı sanayi ürünlerine yönelik İthalat Rejimi Kararı’nda değişiklik yapıldı. Yerli üretimi olmayan bazı hammadde ve ara mamullere uygulanan gümrük vergileri düşürüldü. Etil alkolde ise, yerli üretimin desteklenmesi amacıyla dökme olanlarda gümrük vergisi yüzde 25’e ambalajlı olanlarda ise yüzde 30’a yükseltildi.

Kararla, Türkiye’de yerli üretimi olmayan girdi mahiyetindeki hammadde ve ara mamullere uygulanan gümrük vergileri sanayicilerin girdi maliyetlerini düşürmek ve rekabet gücünü artırmak amacıyla Avrupa Birliği (AB) ile eş zamanlı olarak düşürüldü.

Para politikasında yön piyasa fonlamasına sabitlendi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) para politikası liraizasyon stratejisiyle faizi dışarıda tutarak piyasa araçlarıyla yürütülmeye devam ediyor.

makro ihtiyati politika setinin ilave tedbirlerle kararlılıkla uygulanacağı belirtilen Mayıs ayı Para Politikası Kurulu (PPK) faiz karar metninin Haziran PPK toplantısında uygulamaya geçtiği gözleniyor. Bu hafta gerçekleştirilen TCMB faiz kararı toplantısında para politikası aktarım mekanizmasının etkinliğinin güçlendirilmesi için ihtiyati tedbirlerin kullanılmaya devam edileceği açıklandı. TCMB’nin böylece piyasa fonlaması ile para politikasını yöneteceğinin sinyalini verdiği ortaya çıkıyor.

Küresel piyasalarda resesyon ve merkez bankalarının sıkılaştırıcı politikaları neticesinde emtia fiyatlarındaki düşüşler piyasalarda risk iştahını engellediği gözleniyor.

Yurtdışında haftaya Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) düzenleyeceği formda ECB  Başkanı Christine Lagarde, ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Jerome Powell ve İngiltere Merkez Bankası (BOE) Başkanı Andrew Bailey'in açıklamaları takip edilecek.

Yurt içinde de TCMB Para Politikası Kurulu toplantı özeti piyasaların odağında olacak. Veri gündeminde  yurtiçinde  ekonomik güven endeksi, dış ticaret dengesi ve imalat sanayi Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI), yurtdışında ise ABD ve İngiltere’de büyüme, dünya genelinde açıklanacak imalat sanayi ve hizmet sektörü PMI, Euro Bölgesi’nde tüketici güven endeksleri izlenecek.

Bu hafta yatırım araçlarına bakıldığında Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetleri haftalık bazda ortalama yüzde 0,82 değer kazanırken dolar/TL yüzde 2,46, euro/TL yüzde 2,49 ve altının gram satış fiyatı yüzde 0,97 değer kaybetti. Yurtiçinde 1000 TL’lik yatırım borsada 1008,2 lira, dolar 975,4 lira, euro 975,1 lira ve altın 990,3 lira oldu.

Yatırım araçlarında performans şöyle oluştu:

BIST 100… Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi, en düşük 2.511,34, en yüksek 2.588,68 puanı gördükten sonra haftayı önceki hafta kapanışına göre yüzde 0,82 artarak 2.554,08 puandan tamamladı. Teknik açıdan BIST 100 endeksinde 2.530 ve 2.510 seviyelerinin destek, 2.590 puanın direnç konumunda olduğu görülüyor.

DOLAR/TL… Cuma kapanış itibariyle dolar yüzde 0,18 değer kazansa da, akşam saatlerinde TCMB ve BDDK’nın açıkladığı kararlarla dolar/TL kuru yüzde 4’e kadar düşerek 16,60 liraları gördü. Daha sonra toparlanarak 16,90’ların hafif üzerine çıktı. Kurdaki gidişin alınan tedbirler ve piyasa kurgusu araçlarına bağlı olarak yön bulacağı gözleniyor. Kurda destek 16,50, direncin 17 lirada olduğu öngörülüyor.

EURO/TL… Euro da TL’ye karşı hafta sonu kapanış olarak yüzde 0,72 oranında değer kazanmasına karşılık TCMB ve BDDK açıklamalarıyla yüzde 2,49 oranında değer yitirdi. Euro/TL kuru 17,84 seviyesinde hareket ederken desteğin 17,50, direncin 17,95’lerde olduğu görülüyor.

ALTIN… Yurtdışında majör merkez bankalarının sıkılaşma politikalarına karşılık altın hafif değerlense de 1820-1830 arasında stabil seyrini koruyor. Yurtdışının tersine yurtiçinde işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 0,97 kayıpla 1.020 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 0,97 azalışla 6.834 liraya geriledi. Geçen hafta sonu 1.689 lira olan çeyrek altının satış fiyatı da 1.673 liraya düştü.

PETROL… Resesyon ve majör merkez bankalarının faiz artışları ve FED Başkanı Jerome Powell’ın durgunluk açıklamalarıyla hafta için 107 doları gören brent petrol hafta sonunda toparlandı ve 113 dolara tırmandı. Küresel merkez banka başkanlarının haftaya açıklamalarını bekleyecek piyasada zayıf seyrin devam edeceği tahmin ediliyor.

KRİPTO PARA… Resesyon ve merkez bankalarının faiz artışlarıyla büyük satış yiyen kripto para pazarında Bitcoin ve Ethereum yatırımcıların vadeleri bitecek opsiyonlara hazırlanması beklentisiyle yükselişe geçti. Cumartesi saat 19.00 itibariyle Bitcoin haftalık bazda yüzde 10,7 (21.130$), Ethereum yüzde 20,3 (1.197$), Ripple yüzde 18,3 (0,36$) değer kazandı. Pazarda en fazla değer kazanan yüzde 35,7 ile Solana oldu. Pazarda haftalık tek değer kaybeden para yüzde 0,1 ile Binance USD olarak öne çıktı.