Hakan DİKMEN

Ülkemizde yeni bir terim “Fonksiyonel gıda” son zamanlarda çok konuşulur oldu. Sağlıklı yaşam için trend olan fonksiyonel gıda pazarının önemi de ziyadesiyle ortaya çıkmış oldu. 

Daha sağlıklı ve uzun bir yaşam beklentisi ile bu ürünlere artan talep 2022 yılında Türkiye’deki fonksiyonel gıda pazarını yüzde 23,8’lik artışla 7,7 milyar liraya taşıdı. Karma Grup Satış ve Pazarlama Koordinatörü Sinem Bahçekapılı, ile bu konuda konuştuk. 

Son yıllarda beslenme kaynaklı kronik hastalıkların artması, tüketicilerin bilinçlenmesi ve özellikle Covid-19 ile birlikte daha sağlıklı bir yaşam tarzına olan yönelimin fonksiyonel gıdalara ilgiyi artırdığını anlatan Bahçekapılı sorularımızı da yanıtladı.

Fonksiyonel gıda nedir, sağlık üzerine etkilileri nelerdir, örnekler verebilir misiniz?

Fonksiyonel gıdalar genel olarak temel beslenme gereksinimlerini karşılarken hastalıklardan koruyan, insan sağlığını iyileştirmede ve hastalıkların önlenmesinde etkili, çeşitli biyoaktif bileşenler içeren gıdalar olarak tanımlanabilir.  

Fonksiyonel gıda, doğal bir gıda olabileceği gibi, teknolojik veya biyoteknolojik yollarla bir bileşenin eklendiği veya çıkarıldığı gıdalar da olabilir.  

Doğal beta karoten kaynağı havuç, antioksidan likopen kaynağı domates, beta glukan zengini yulaf, omega 3 yağ asitleri içeren keten tohumu, ülkemizde de çok sevilen çay, yoğurt, ayran, kefir, peynir gibi süt ürünleri ve sağlık açısından faydalı daha pek çok besini fonksiyonel gıdalara örnek olarak verebiliriz. Bu örnekleri artırmak da mümkün… 

Bağırsak sağlığına olumlu etkiler yapan probiyotikler ve prebiyotikler de fonksiyonel gıdalar arasında önemli bir yere sahip. Son yıllarda market raflarında sıkça gördüğümüz; probiyotik yoğurtlar, glutensiz gıdalar, meyveli ve kuru yemişli barlar, omega 3 ile zenginleştirilmiş süt, yumurta ya da iyotlu tuz, sodyumu azaltılmış tuz da aslında birer fonksiyonel gıda… Türkiye’de en çok tüketilen fonksiyonel gıdalar arasında süt ürünlerini ilk sıralarda görüyoruz. 

Yediğimiz, içtiğimiz her şey aslında sağlığımızı doğrudan etkiliyor. Nasıl beslendiğimiz ve hangi gıdaları tükettiğimiz, yaşam kalitemizi de belirliyor. Fonksiyonel gıdalara olan ilginin artmasının temelinde de insanların daha kaliteli ve sağlıklı bir yaşam sürme isteği yatıyor. 

Hasta olmadan, hastalıkların önlenmesi mümkün mü? Elbette genetik yatkınlık, çevresel faktörler, kişinin sağlık geçmişi gibi farklı etkenler hastalıklarda rol oynasa da bugün herkesin üzerinde hem fikir olduğu konulardan biri beslenme alışkanlıklarımız yani ne yiyip ne içtiğimiz sağlımız üzerinde çok etkili… Fonksiyonel gıdalara da bu pencereden bakabiliriz. 

Modern yaşam hepimizi çok hızlı bir hayat temposu sürmeye zorluyor. Hızlı, çabuk tüketilen yemekler ve maalesef çoğu zaman sağlıksız tercihler, yağlı, kalorisi yüksek besinler, atlanan öğünler bu temponun bir parçası oluyor. Sağlıksız beslenmeye; hareketsiz bir yaşam, yoğun stres ve kaygının da eşlik ettiği bir yaşam tarzı, hastalıkları da beraberinde getiriyor. Dengeli, bedenimizi ve ruhumuzu besleyecek sağlıklı alternatifler sunan fonksiyonel gıdalar konusunda bilinç düzeyinin artmasının toplum sağlığı açısından da çok önemli olduğuna inanıyorum. Gıda endüstrisi, teknolojinin imkanları ile fonksiyonel gıdaları pek çok farklı alternatifle sofralarımıza taşıyabilecek güçte.  

Koronavirüs salgını ile birlikte beslenme düzenindeki değişim ve fiziksel aktivite eksikliği nedeniyle fonksiyonel gıda sektörü atılım yaptı gibi sizce, pandemi bu sektöre yarar mı zarar mı verdi?

Son yıllarda bir ivme kazanan sağlıklı ve doğal beslenme trendi Covid-19 pandemisiyle birlikte daha da hızlandı. Bu da fonksiyonel gıda sektörüne olumlu yansıdı. Hastalıklardan korunma ve bağışıklık sistemini güçlendirmede sağlık üzerindeki etkisi bilimsel olarak kanıtlanan fonksiyonel gıdaların tüketimi dünyada ve ülkemizde her yıl artmaya devam ediyor. Bu anlamda olumlu bir gelişme olarak okuyabiliriz. Gıda tercihlerimizin ve beslenme tarzımızın hastalıklardan korunma ve iyileştirmedeki etkisi noktasında ciddi bir farkındalık oluştu. 

Tüketici tercihleri de yeniden şekilleniyor. Baktığımız zaman tüketiciler fonksiyonel olsun ya da olmasın tükettikleri gıdaların doğal olmasına odaklanmış durumda ve bunun daha sağlıklı olduğunu düşünüyor. Ayrıca bu gıdalara yönelen tüketici üst segment olduğu için ciddi meraklı ve gelişmeleri yakından takip eden bir profile sahip. Türk tüketicisi tükettiği gıdanın organik olmasını ve protein gibi ilave katkılı olmasını beklemeye başladı. Bunun yanında eğer şeker, tuz veya yağdan vazgeçecekse azaltılmış olmasındansa içinde hiç olmayanını seviyor. Kuru yemiş gibi zaten sağlıklı olan ürünlerden beklentimiz de daha sofistike ürünler. Örneğin; meyve ve kuruyemiş barları, granola/müsli kategorisi ürünler…

Euromonitor International’ın 2021’deki araştırmasına göre sağlıklı yaşam temalı ürünlerin 2021 büyüme oranı (enflasyon hariç) paketli gıdada yüzde 4 ve alkolsüz içeceklerde yüzde 9. Pandemi sebebiyle büyüme gösteren sağlıklı yiyeceklerin önümüzdeki 5 yıl içinde yılda ortalama (enflasyon hariç) yüzde 6-7 büyümesi öngörülüyor. 

2023 yılında Türkiye’deki fonksiyonel gıda pazarını nasıl görüyorsunuz? Pazarın büyüklüğü konusunda neler düşünüyorsunuz?

Sağlıklı yaşam trendi fonksiyonel gıda pazarını besleyen en önemli itici güç olmaya devam ediyor. Daha sağlıklı ve uzun bir yaşam beklentisi ile bu ürünlere artan talep 2022 yılında Türkiye’deki fonksiyonel gıda pazarını yüzde 23,8’lik artışla 7,7 milyar liraya taşıdı. Son yıllarda beslenme kaynaklı kronik hastalıkların artması, tüketicilerin bilinçlenmesi ve özellikle Covid-19 ile birlikte daha sağlıklı bir yaşam tarzına olan yönelimin fonksiyonel gıdalara ilgiyi artırdığını net bir şekilde görüyoruz. 

Japonya, ABD ve Avrupa ile kıyasladığımızda Türkiye pazarının bu alanda daha gidecek yolu olduğu ve gelişme potansiyelinin yüksek olduğunu söyleyebiliriz. 2023 ve devam eden yıllarda fonksiyonel gıda pazarının ülkemizdeki büyüme trendi sürecektir.  

Ülke olarak neler yapmalıyız?

Toplum genelinde fonksiyonel gıdalar ve sağlık ilişkisi konusunda bilinç düzeyinin artması gerekiyor. Tüketici talebi günümüzde sunulan tüm ürünler konusunda birincil etken diyebiliriz. Tüketiciler için bu gıdalar, günümüz yaşam koşullarına uygun pratik ve ulaşılabilir ürünler şeklinde sunulmalı. Tüketim oranları ve talebin artması, gıda endüstrisinin de bu talebe yanıt verecek ürünler sunmasını beraberinde getirecektir. Toplum sağlığının iyileştirilmesi, gerek fiziksel gerekse ruhsal açıdan daha sağlıklı bireyler için beslenme ve fonksiyonel gıdalara daha fazla odaklanmamız gerekiyor. Dünya genelinde de eğilim bu yönde… 

Eğitim seviyesi arttıkça, özellikle de gençlerde sağlıklı, doğal ve fonksiyonel gıdalara bir yönelim olduğunu görüyoruz. Çocuklar, gençler, yaşlı bireyler, kısacası toplumun geneli için fonksiyonel gıda alanında yapılabilecek pek çok şey var ve yeniliğe çok açık bir alan. 

Fonksiyonel gıda üretimi pazarında önder ülkeler hangileri. Bizim durumumuz nedir?

1980’li yıllarda fonksiyonel gıda kavramının ortaya çıkmasından sonra Japonya, ABD ve Avrupa pazarlarında fonksiyonel gıda üretimi hızla gelişen bir görünüme sahip. Global ölçekte toplam satışların yüzde 90’ından fazlası bu üç ülkede gerçekleşiyor. 

Fonksiyonel gıda pazarı için yapılan bir Euromonitor anketine göre, Japonya dünyanın en büyük pazarı konumunda bulunuyor. Japonların fonksiyonel gıdalara olan ilgisi, Avrupa ve Amerika’da da bu tür ürünlere olan ihtiyaç konusunda farkındalık yarattı. 

Fonksiyonel gıda pazarında Japonya’dan sonra en büyük pazar ABD. Avrupa pazarı Japonya ve ABD’ye göre daha az gelişmiş olarak değerlendiriliyor. Avrupa ülkelerinde başlıca önemli pazarlar Almanya, Fransa ve İtalya olarak dikkat çekerken Macaristan, Polonya ve Rusya büyüyen pazar kategorisinde yer alıyor. 

Gelişmiş ülkelerle kıyasladığımızda Türkiye’de fonksiyonel gıda pazarı büyüklüğü sınırlı kalsa da son yıllarda sağlıklı yaşam ve beslenme konusunda artan farkındalık, önümüzdeki döneme yönelik büyüme beklentilerini yukarıya taşıyor. Ülkemiz; dinamik, yeniliklere açık ve gelişme potansiyeli yüksek bir pazar.