Sedat YILMAZ

Hükümetin basit usul mükelleflere ilişkin kazanç istisnasını içeren yeni tebliği esnaf arasında memnuniyetle karşılandı. 1 Ocak 2021’den itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere yürürlüğe giren tebliğe göre, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin, beyanname verme ile defter tutma yükümlülükleri bulunmayacak ve söz konusu mükelleflerin tevkifat sorumlulukları olmayacak ayrıca teslim ve hizmetleri de KDV'den istisna olacak.

Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) 2022 Nisan kayıtlarına göre Türkiye’de esnaf sayısı 2 milyon 67 bin 282 ve söz konusu esnafa ait dükkan sayısı 2 milyon 250 bin 436 olarak ölçülürken yeni düzenlemeden yaklaşık 840 bin esnafın faydalanacağı tahmin ediliyor. Tevkifat,  vergiler üzerinde alıcı ve satıcının bölüşmesi ya da kesinti yapması anlamına geliyor.

Kazanç tespitinde esaslar

7338 sayılı Kanun’un 4 üncü ve 5’inci maddeleri ile 193 sayılı Kanun’un 46’ncı ve 89’uncu maddelerinde, istisna düzenlemesine uygun olarak bazı ibare değişiklikleri yapıldı ve bazı düzenlemeler yürürlükten kaldırıldı.

Buna göre, kendi işinde bilfiil çalışan veya bulunan, 193 sayılı Kanunun 47’nci maddesinde belirtilen kira tutarını (2021 takvim yılı için büyükşehir belediye sınırları içinde kalan yerler için 12.000 TL, diğer yerler için 7.600 TL, 2022 takvim yılı için büyükşehir belediye sınırları içinde kalan yerler için 16.000 TL, diğer yerler için 10.000 TL) aşmayan ve 48 inci maddesinde yer alan alış-satış ve/veya hasılat sınırı altında kalan küçük esnaf ve sanatkarların kazançları basit usulde tespit edilecek.

Açık ifadeyle, kendi işinde çalışan ve 2022 yılı için büyükşehirlerde 16 bin lira, diğer yerlerde 10 bin lira kira limitini aşmayan ve yine 2022 yılı alış tutarları 200 bin lirayı, satış tutarları 320 bin lirayı, hizmet niteliğinde iş yapanlarda iş hasılatı 100 bin lirayı aşmayan mükellefler basit usulden faydalanıyor. Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin, beyanname verme ile defter tutma yükümlülükleri bulunmuyor. Bu mükelleflerin tevkifat sorumlulukları olmayacak ayrıca teslim ve hizmetleri de KDV'den istisna olacak.

Esnafın yarısı faydalanacak

Yayınlanan Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 7338 sayılı Kanun ile getirilen ve yaklaşık 850 bin basit usul mükellefe yönelik kazanç istisnasının ayrıntıları belli oldu.

Basit usule tabi olan berber, kuaför, tesisatçı, tuhafiyeci, marangoz, kaportacı, lastikçi, tornacı, çay ocağı işleticisi, bakkal, terzi, tamirci, taksici, dolmuşçu gibi küçük esnafın ticari kazançları gelir vergisinden istisna edildi. Bu mükelleflere yapılan ödemeler üzerinden vergi tevkifatı da yapılmayacak. Basit usulde kazanç istisnasından yararlanacak olan mükellefler, istisna kapsamındaki bu kazançlar için yıllık beyanname vermeyecek ve kira geliri gibi beyana tabi başkaca gelirleri nedeniyle beyanname vermeleri halinde de bu kazançlarını beyannameye dahil etmeyecekler.

Birden fazla motorlu araçla veya birden fazla iş yerinde ticari faaliyette bulunulduğu durumlar ‘kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak’ şartının ihlali sayılacak ve dolayısıyla basit usulden faydalanılamayacak. İnternet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satış yapanlar da basit usulden faydalanabilecek. Basit usule tabi mükelleflerin, aynı faaliyetlerini internet ve benzeri elektronik ortamlarda da sürdürmesi basit usulün şartlarını ihlal sayılmayacak.

Diğer yandan sosyal içerik üreticiliği ile mobil cihazlar için uygulama geliştiriciliği faaliyetlerinde bulunan ve bu faaliyetlerinden elde ettiği gelirleri dolayısıyla kazanç istisnasından faydalanan mükelleflerin, bu faaliyetlerde bulunmaları ayrıca basit usul kapsamında yürüttükleri faaliyetlerinin basit usule tabi olmasına engel olmayacak.

Basit usuldeki mükellef ne yapacak

Gerçek usulde vergilendirilmekteyken izleyen takvim yılının başında basit usule geçen mükellefler, basit usule geçtikleri tarihten itibaren kazanç istisnasından yararlanabilecek.

Basit usule tabi mükelleflerin elde ettikleri ticari kazançları gelir vergisinden istisna edildiğinden, bu mükelleflere 193 sayılı Kanun’un 94’üncü maddesinin birinci fıkrasının (10) numaralı bendinin (a) alt bendi kapsamında yapılan ödemeler üzerinden vergi tevkifatı yapılmayacak.

Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla yirmi dokuz yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu kazançlarının 75 bin TL’ye kadar olan kısmı, maddede belirtilen şartlarla gelir vergisinden müstesna olacak.

Tebliğden yararlanamayacaklar

Basit usulden yararlanamayacak mükellefler 193 sayılı Kanun’un 51’inci maddesinde sıralanıyor. Buna göre, kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları, ikrazat (borç verme) işleriyle uğraşanlar, sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı yapanlar, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı taahhütte bulunanlar, sigorta prodüktörleri, her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut edenler, gayrimenkul ve gemi alım satımı yapanlar, tavassut (aracılık) işi yapanlar, maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler, şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri (yapısı itibarıyla sürücüsünden başka on dört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç) yeni yürürlüğe giren tebliğden faydalanamıyor.

İşyerleri kapanmaktan kurtuldu

Küçük esnafı yakından ilgilendiren vergi düzenlemesiyle ilgili TESK Genel Başkanı Bendevi Palandöken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a teşekkür ederek, “Düzenleme ile unutulmaya yüz tutan meslekler başta olmak üzere binlerce esnafımızın iş yerinin kapatılmasının önüne geçilmiş oldu” dedi.

Basit usulde vergiye tabi olmanın esnafa büyük destek sağlayacağını dile getiren Palandöken, “Düzenleme ile esnaf olmak ve iş yeri açmak teşvik edici bir etkiye neden oldu. 2013'te 693 bine kadar düşen basit usuldeki esnaf sayısı Mayıs 2022 itibarıyla 840 bini aştı. Basit usuldeki esnafımızın muhasebe kayıtları eskiden olduğu gibi esnaf odalarımızda tutulmaya devam ediliyor” bilgisini verdi.

Turizmdeki iyileşme cari açık baskılarını hafifletecek

Piyasaları en fazla merak edilen konu, cari fazla üzerine yüklenen yeni ekonomi politikasının yılsonu beklenen cari açık karşısında nasıl bir yol alacağı hususu. Yabancı turist sayısında Nisan ayı itibariyle yüzde 225’lik artış cari denge açısından umut verici olduğu gözleniyor. Dolayısıyla yılsonu 35 milyar dolar cari açık şeklinde beklenen ödemeler dengesinin geçen yıla göre daha fazla artacağı öngörülen turizm gelirleriyle üzerindeki negatif baskıyı hafifleteceği tahminleri yapılıyor.  

Diğer taraftan Merkez Bankası’nın (TCMB) politika faizini yüzde 14’te tutması ve Mayıs ayı PPK toplantısındaki karar metninde makro ihtiyati tedbirlerin etkin olarak kullanılacağına dair yaptığı açıklamalar piyasalar tarafından olumlu algılandığı şeklinde oluştu.

Yine reel sektör güven endeksinin Mayıs ayında 0, 7 puan gerileyerek 107 seviyesine gelmesi, imalat sanayi kapasite kullanım oranı ise yüzde 77,8’den yüzde 78 seviyesine yükselmesi umutları diğer aylara taşırken ihracatta giderek artan ivmenin ekonomiyi sağlam olarak limana ulaştıracağına dair yorumlar yapılıyor olsa da Mayıs ayı enflasyonunun yüzde 74-76 aralığında geleceği ve bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 7’lik bir büyümenin gerçekleşebileceği üzerinde duruluyor. Türkiye’yi en fazla zorlayan 700’lerin üzerindeki CDS’ler ve TL üzerindeki negatif baskı.

Aktif Bank ekonomistlerinin öngörülerine göre, küresel tarafta ise veri yoğunluğu zayıf kalırken dolar endeksinde geri çekilme ve risk iştahında düzelme görüldü. Dolar endeksindeki geri çekilme 50 günlük hareketli ortalamasına kadar sürdü. Ekonomik veri olarak Almanya'da IFO beklenti endeksi hem cari durum hem de gelecek için yükseliş kaydetti. ABD'de PCE deflatörü yıllık bazda yüzde 6,3 artış kaydetti. Hem çekirdek hem de manşet veri enflasyon verisinde olduğu gibi tepeden dönüşün başladığına işaret ediyor.

Söz konusu gelişmelerle yurtiçinde Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetleri haftalık bazda ortalama yüzde 2,80, altının gram satış fiyatı yüzde 2,85, euro/TL yüzde 4,28, dolar/TL yüzde 2,61 değer kazandı. 1000 TL’lik yatırım borsada 1028 lira, altında 1028,5 lira, euroda 1042,8 lira ve dolarda 1026,1 lira oldu.

30 Mayıs – 3 Haziran 2022 haftasında yoğun geçecek yurtiçinde piyasalar dış ticaret dengesi, GSYH, PMI imalat ve enflasyon verilerini takip edecek. Yurtdışında ABD’de inşaat harcamaları, ISM PMI imalat – imalat dışı veri, FED’in Bej Kitap Raporu, ADP istihdam raporu, tarım dışı istihdam, Euro Bölgesi’nde tahmini TÜFE, ÜFE ve işsizlik, Çin’de CFLP PMI imalat-imalat dışı veriler izlenecek.

Yurtiçi piyasalardaki performans ise şöyle oluştu:

BIST 100… Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi, en düşük 2.346,12, en yüksek 2.470,04 puanı gördükten sonra haftayı önceki hafta kapanışına göre yüzde 2,80 artarak 2.438,84 puandan tamamladı. TL tarafından yükselen borsa, dolar tarafından düşüşte. Mayıs ayının ilk 3 haftasında yabancıların 1,6 milyar dolarlık çıkışı dikkat çekti. Borsada teknik açıdan 2350 puanın destek, 2.470 ve 2.500 seviyelerinin direnç konumunda olduğu öngörülüyor.

DOLAR/TL… Bu hafta ABD doları yüzde 2,61 değer kazanarak 16,3020 liradan haftayı kapattı. Dolar endeksinin 104’ten 101 seviyesine geri çekilmesine karşılık kur korumalı mevduata hız düşmesi ve yeni enstrümandaki gecikme doları yukarı fişekliyor. 729’larda seyreden Türkiye CDS ile yüzde 26’larda bulunan tahvil faizleri TL üzerinde negatif baskısını sürdürüyor. Kurun gelecek hafta Mayıs enflasyonu, ilk çeyrek büyüme ve imalat verileriyle 16,20-16,50 aralığında gezineceği tahminleri yapılıyor.

EURO/TL… Euro/dolar paritesinin 1,07’lere çıkarak güçlenmesi euroyu TL karşısında yukarı taşıdı. Euro yüzde 4,28 artışla 17,5030 liraya yükseldi. Euroda ECB’nin faiz artırma kertesine gelmesi kura destek veriyor. Euronun gelecek hafta 17,30 – 18 aralığında seyredeceği düşünülüyor.

ALTIN… Jeopolitik risklerle yükselmeye çalışan ancak dolardaki güçlülük ve majör merkez bankalarının faiz artışlarıyla baskılanan altın ABD’nin Bej Kitap raporuyla yön bulmaya çalışacak. Ons altın 1850 dolar direncini yukarı yönlü kırarak yeniden kendini 2000’li rakamların üzerine atmaya çalışıyor. Yurtiçinde ise düğün sezonunun olması, TL’deki zayıflık, dolardaki yükseliş altın fiyatlarında beklenmedik yükselişleri getiriyor. Kapalıçarşı’da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 2,85 kazanımla 966,80 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 2,84 artışla 6.477,00 liraya yükseldi. Geçen hafta sonu 1.542,00 lira olan çeyrek altının satış fiyatı da 1.585,00 liraya çıktı. Enflasyon rakamlarındaki zirveler ve TL’nin zayıflığıyla altının gramı bu hafta 700 liraları deneyebilir.

PETROL… ABD’deki düşük stok verileri ve AB ülkelerinin gelecek hafta yapacakları toplantıda Rusya’dan petrol tedarikinin durdurulmasını içeren paketi yeniden gündeme getirecek olmaları ve arz daralması endişeleri fiyatlarda yükselişe etki eden ana etmen olarak öne çıkıyor. Halen 119 dolar seviyesinde hareket eden brent petrolün gelecek hafta 120’nin üzerinde yoluna devam edeceği gözleniyor.

KRİPTO PARA… Küresel bazda yükselen enflasyon, dolar ve ABD faizlerindeki yükselişler altın gibi kripto para pazarını olumsuz etkiliyor. Düşüşte 8’inci haftaya giren pazarda haftalık olarak Bitcoin yüzde 0,74 (29.068$), Ethereum yüzde 9 (1786$), Ripple yüzde 6,2 (0,38$) değer kaybetti. Piyasada en fazla değer kaybeden para yüzde 15 ile Solana, yüzde 12,3 ile Cardano oldu.