Deniz DİKMEN

İtalya’ya muhtemelen bir çoğumuz zaman zaman gidiyorsunuz ve seviyorsunuzdur. Ancak, bu yazımda özel bir konumu olan ve İtalya sınırları içinde bulunan Vatikan ile ilgili size bilgiler vermek isterim.

Burası dünyanın en kalabalık dini topluluğu Hristiyanlığın merkezi. Vatikan’ın önemi Katolik Dünyası’nın dini lideri olan Papa’nın sarayının bulunmasından öte, Vatikan’ın tarihçesini ve kültür sanat olarak da önemini anlatmak isterim. Zira burası da kesinlikle ziyaret etmeye değer bir destinasyon.

0,44 kilometre kareye sahip Vatikan, dünyanın en küçük fakat bağımsız devletidir. Konum olarak bu küçük devlet Roma kentinde kendi özerk devlet sınırları içinde Tiber Nehir’in batı yakasında bulunuyor.

Sekiz yüz nüfusu bulunan devlette çoğunlukla Vatikan’a hizmet eden rahip ve rahibeler yaşıyor.

Çevresi Ortaçağ ve Rönesans döneminden kalma surlarla çevrili olan Vatikan’ın altı giriş kapısı mevcut ancak sadece üç tanesi ziyaretçiler tarafından kullanılabiliyor.

Bir tanesi Aziz Petrus Bazilikası’nın meydanda bulunan ana giriş kapısı, diğer ikisi ise Vatikan Müze ve Galerileri’nin ve Çan Kemeri’nin giriş kapıları. Biz de Roma’ya yolumuz düştükçe bir iki kez Vatikan’a da uğramıştık. 

Vatikan bir dini merkez olmasının yanı sıra, inanılmaz bir siyasi güç ve dünyada önemli etkileşimi olan bir kompleks. Bu nedenle dünyayı anlamak için buradaki yapıyı da biraz olsun tanımak gerektiğine inanıyorum.

Vatikan sınırları içerisinde bulunan en önemli mimari yapı Aziz Petrus Bazilikası ve Fildişi Sahilleri’nde bulunan Yamoussoukro Bazilikası’nda sonra Hristyan alemin en büyük kilisesi.

Bazilika Hazreti İsa Peygamberin bir numaralı havarisi ve kuzeni olan Hazreti İsa’yı vaftiz eden Aziz Petrus’a adanmış. Aziz Petrus’un ismi ‘kaya’ anlamına geliyor ve dinin kaya kadar güçlü ve dirençli olmasına işaret ediyor.

Rivayete göre, Aziz Petrus hem Antakya’nın hem Roma’ın ilk piskoposuydu ve bu nedenle Roma’nın ilk papası olarak ta kabul ediliyor. Aziz Petrus Bazilikası ilk olarak dördüncü yüzyılda ve daha sonra on altıncı yüzyılda tekrar inşa edilmiş ve Rönesans dönemine ait en ünlü mimari eser olarak kabul ediliyor. Bazilika altmış bin kişi alabiliyor.

Papa tek yetkili kişi

Dördüncü yüzyıl ile 1870 yılları arasında Papa Roma ve çevresinde her gün gücüne güç katarak büyük bir nüfuza sahip oluyor. 1929 senesinde ise dönemin İtalya hükümeti 11 Şubat günü papalık makamı ile bir anlaşma imzalayarak Vatikan’ın kurulmasına ve özerk olmasına karar veriyor.

Papa ise, o günden itibaren Vatikan’ın yasama, yürütme ve yargının başındaki tek yetkili kişi oluyor.

Vatikan’ın günümüzde kendi telefon sistemi, postanesi, radyo kanalı, bankası, eczanesi ve futbol takımı var. Radyo kanalı dünya çapında yaklaşık kırk ayrı dilde yayın yapıyor ve Vatikan’ın kendi Televizyon yayını da bulunuyor.

Ayrıca, bu küçük devletin 135 kişiden oluşan kendi ordusu da var. Bu ordu, 1506 senesinden bu yana İsviçreli askerlerden oluşuyor ve Vatikan’ı ve Papa’nın şahsını korumakla görevliler. Vatikan’ın dünya çapında birçok ülkede elçilikleri de bulunuyor. Ülkenin geliri ise dünyadaki bir milyar kişiyi aşan Katolik dünyasından gelen bağışlardan oluşuyor.

Bayraktaki renklerin anlamı

Vatikan bayrağında göreceğiniz sarı zemin renk ulvi gücü, beyaz zemin renk ise, dünyevi gücü ve üstündeki anahtarlar Hazreti İsa tarafından Aziz Petrus’a teslim edilmiş olan cennetin anahtarlarını sembolize ediyor. Bu vesile ile Aziz Petrus cennetin bekçisi de sayılıyor. Anahtarlar Hristyanlıkta inanca giden yolu ve aynı zamanda güveni ve bilgeliği simgeliyor. Cennete giden anahtarların Aziz Petrus’a emanet edilmesi ise onun güvenilir ve bilge kişiliğine işaret eder. Bayrakta ayrıca Papa’nın tacı da bulunuyor.

Bir kez tesadüfen Noel döneminde rotamız Roma’ya düşmüştü. Noel döneminde Vatikan’daki meydanda üstünde parlak bir yıldız bulunan büyük bir çam ağacı ve Hazreti İsa Peygamber’in doğumuna atıfta bulunan samanlıkta beşiğinde yatan bebek Hazreti İsa, Hazreti Yusuf ve Hazreti Meryem’in ahşaptan birer figürü bulunuyor. Fonda ise meydanda ilahiler çalıyordu. Yaz döneminde bir kez tesadüfen Papa’nın kendisine denk gelmiştik. Sanırım bir Çarşamba sabahıydı ve Papa sarayın bir penceresinden halka sesleniyordu. Güzel bir anı oldu bizim için. Halka sesleniş konuşması bir çok dile tercüme edilmişti. Meydandaki halk, dini liderine büyük bir hayranlıkla kulak vermişti.Bizim için ise bu seremoniyi izlemek ilginç gelmişti.

Kıyafet yönetmeliği var

Aziz Petrus Bazilikası’nı ziyaret etmek istiyorsanız mutlaka sabahın erken saatlerinde meydana gitmeniz gerekir. Çünkü, aşırı kalabalık bir ziyaretçi kitlesi ile karşı karşıya kalacaksınız. Günde burayı ortalama yirmi bin kişi ziyarete geliyor ve ancak uzunca bir emniyet kuyruğundan geçerek bazilikaya girebiliyorsunuz. Kıyafet yönetmeliği de var. Şortla, mini etekle, şapkayla, omuzlar açıkta veya herhangi bir şekilde bir dini yapı için uygun olmayan bir kıyafet ile içeri girmeniz yasak.

İçeri girdiğinizde ise çok heybetli ve Katolik inancına uygun olarak çok süslü, altın varaklarla dekore edilmiş devasa bir yapı ile kaşılaşıyorsunuz. Bazilikanın girişinde Michelangelo’nun dünyaca meşhur beyaz mermerden yapılmış ‘Pieta ‘heykelini göreceksiniz. Kilisenin içinde de Bernini’ye ait eserler binayı süslüyor ve dini öğeler taşıyor.

Katedralin göz alıcı sunak kısmının altında ise, Aziz Petrus’un mezarı bulunuyor ancak sadece Aziz Petrus’un değil yaklaşık 90 papanın ve bazı azizlerin de mezarları bu bazilikanın altında bulunuyor. Hristyanlıkta kiliselerde din adamlarının veya ünlü değerli şahısların mezarlarını muhafaza etme geleneği var.

Bazilikanın içini detaylı bir şekilde gezdikten sonra bazilikanın çatısına da çıkmanız ve harika bir Roma manzarası görmeniz mümkün. Vatikan’a geldiğinizde Aziz Petrus Bazilikası’nın yanı sıra mutlaka görülmesi gereken yerler arasında Vatikan Müzeleri, Galerileri ve Vatikan Bahçeleri bulunuyor.

Vatikan Müzesi inanılmaz bir kültür sanat arşivine, yaklaşık 1.6 milyon kitabın ve 150 bin yazılı eserin bulunduğu özel bir kütüphaneye ve antik haritaların bulunduğu bir galeriye sahip. 

Sistin Şapeli Vatikan’da

Müze 54 galeriden oluşuyor ve özellikle Rönesans dönemine ait çok ünlü heykeller ve resimler bulunuyor. Raphael, Leonardo Da Vinci, Titian ve Caravaggio gibi ünlü sanatçıların çok ender ve dünyaca meşhur eserlerini burada görmeniz mümkün.

Müzede bulunan galerilerden bazıları Gregoryan Mısır Müzesi, Chiaramonti Müzesi, Bracchio Nuovo ve Pio Clementino Müzeleri, Borgio Odaları, Hıristiyan ve Profano Müzeleri, Lapidarium, Pinacoteca, Modern Sanat Müzesi, Etrüsk Müzesi ve niceleri.

Dünyaca meşhur Sistin Şapeli de Vatikan’da bulunuyor ve eski adıyla ‘Magna Chapel’ aslında papalığın özel şapeli. Bu şapeli Botticelli, Perugino, Pinturicchio ve Roselli gibi ressamların eserleri süslüyor ve Hazreti Musa ve Hazreti Isa Peygamberin hayatı kronolojik olarak fresklerde anlatılıyor.

Şapelin tavan süslemesi ise, Michelangelo’ya ait. 1508-1512 yılları arasında, tam dört yıl boyunca Michelangelo bu tavan freski çalışmasını yaparak kendisine ait herkesin tanıdığı ‘Yaratılış Sahnesi’ ve “Tanrının Hazreti Adem’e hayat verme anı” freski Rönesans’ın en ünlü eserlerinden biri olarak hayat buluyor.

Vatikan’a gelmişken mutlaka Vatikan Bahçeleri’ni de görmenizi tavsiye ederim. Ancak, burayı sadece rehberli bir tur eşliğinde ziyaret edebilirsiniz. Eskiden buralar bostan ve üzüm bağlarıymış fakat daha sonra saray bahçesine dahil edilmiş. Günümüzde bu bahçeler üç ayrı stilden oluşuyor. Birisi İtalyan Rönesans stili, ikincisi Fransız Barok tarzı ve üçüncüsü İngiliz stili.

Bahçelerde bitkilerin yanı sıra bir çok heykele, çeşmeye, pagodalara ve eski kalıntılara denk geleceksiniz. Vatikan Bahçeleri’nde papalıkta çalışanların günlük işlerini yaparken görme fırsatını da yakalayabilirsiniz. 1984 senesinde Vatikan UNESCO Dünya Mirası olarak kabul edildi. Biz de Roma’ya ve Vatikan’a bir kaç kez gitmemize rağmen henüz görmediğimiz galeriler ve sanat eserleri var.

Bu küçücük toprak parçasını senede milyonlarca insan ya dini gereği ya da buradaki kültür ve sanat eserlerini görmek için geliyor. Kanımca batı dünyasını her yönüyle anlamak, batı kültür ve sanat dünyasının harkulade eserlerini görmek istiyorsanız buraya mutlaka gelmeniz lazım. Roma kent merkezinden Vatikan’a ulaşım çok rahat ve çok kolay. Vatikan’a gelmişken de yakınında bulunan Saint Angelo Kalesi’ni de görmenizi tavsiye ederim. Yakında yolum yine Roma’ya düşecek. Bakarsınız vakit uygun olursa, Vatikan’ın görmediğimiz kültür sanat köşelerini keşfe gideriz.