Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Yönetim Kurulu Üyesi ve Denizyolu Çalışma Grubu Başkanı Yüksel Kahraman, Husi militanlarının Kızıldeniz'deki gemilere yönelik saldırıları küresel deniz ticaretinin sekteye uğramasına yol açtığını söyledi. Armatörler gemi mürettebatının, gemilerin ve yükün güvenliğini sağlamak amacıyla Süveyş Kanalı yerine Ümit Burnu'ndan geçerek rotalarını yeniden çizdiğini hatırlatan Kahraman, “Süveyş Kanalı çıkış ve varış limanlarının yerine göre Asya ve Avrupa arasındaki taşımacılığı 9 gün ile 2 hafta arasında kısaltırken, Ümit Burnu'ndan geçen gemilerin transit süresi uzadı ve buna bağlı navlun artışları meydana geldi. Örnek olarak, Singapur ve Rotterdam arası mesafe Süveyş Kanalı kullanılarak yaklaşık 8.400 deniz mili iken, bu rotada Ümit Burnu'nun geçilmesi halinde mesafe yaklaşık yüzde 40 artarak 11.700 deniz miline yaklaşıyor” dedi.

Küresel ticaretin rotası denizyolu

Kahraman şunları söyledi: “1869 yılında açılarak Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlayan Süveyş Kanalı gemilere Güney Atlantik ve Güney Hint Okyanusu rotası yerine daha kısa olan Akdeniz ve Kızıldeniz üzerinden Kuzey Atlantik ve Kuzey Hint Okyanusu güzergahında seyretmeyi mümkün kılıyor. Dünya ticaretinin yaklaşık %15'i, konteyner trafiğinin ise %30'u Avrupa ile Asya arasındaki en kısa rota olan Süveyş Kanalı'ndan geçmektedir. Küresel ticarette ise denizyolu yaklaşık %90 oranında tercih ediliyor. 2021 yılında karaya oturarak kanaldan geçişi engelleyen Ever Given Gemisi'nin günde 9 milyar ABD doları tutarındaki ticari mal akışını engellediği tahmin edilmekteydi.

CMA-CGM, Ever Green, Hapag-Lloyd, HMM, Maersk, MSC, ONE, Yang Ming ve ZIM Asya-Avrupa arasındaki servislerini Ümit Burnu'ndan geçerek vermeye devam ettiler. Hatların çeşitli güvenlik önemleri alarak Süveyş Kanah'ndan geçmeye yönelik çalışmaları bulunduğu bilinse de, kesinlik kazanan bir sefer bilgisi henüz bulunmamaktadır.”

Ek ücretler uygulanacak

Kahraman, “Rota değişikliği sebebiyle armatörler yoldaki yükler için veya yeni yıl itibarıyla yapılacak ithalat ve ihracat yüklemelerinde force majeure sebebiyle "Red Sea Charge", "Contingency Adjustment Charge", "War Risk Surcharge" ve "Operation Recovery Cost" adları altında ek ücretler uygulayabileceklerine yönelik açıklamalar yaptılar. Kat edilen mesafenin artış göstermesi sebebiyle Uzak Doğu navlunlarında önemli ortanda artış gözlemlendi. Öte yandan armatörlerin sigorta primleri de doğal olarak artış gösterdi ve bu da navlun fiyatları üzerinde etkili oldu. Aralık ayı sonunda bir önceki aya göre Uzak Doğu ithalat taşımaları yüzde 300 – yüzde 400 oranında arttı” diye konuştu.

Aksamalar arzı olumsuz etkileyecek

Kahraman şu ifadeleri kullandı: “Rota değişikliği gecikmelere ve navlun artışlarına sebep olurken nihai tüketiciler için de yüksek fiyatlar anlamına gelecektir. Aralık ve ocak ayında seferlerde gecikmeler olurken, takip eden haftalarda da zincirleme etki sebebiyle gecikmeler olabilecektir. Aksamalar Çin Yeni Yılı öncesinde tüketim malları arzını olumsuz etkileyecektir. Kuzey Avrupa'ya giden gemilere, rakiplerinden önce limanda yer almak için hızlarını artırma talimatı verilmesi muhtemel; rota değişikliğin olumsuzluklarını ortadan kaldırmak için armatörler liman uğrak sayısını azaltmak zorunda kalabilecek.

Konteyner limanları ise Süveyş Kanalı'nın 2021'de karaya oturan Ever Given tarafından geçişe kapatılmasının ardından yaşanan sıkışıklar ile baş etmenin yollarını aramak zorunda kalacak. Buna ek olarak Avrupadaki büyük konteyner limanları mevcutta düşük kullanım oranlarına sahip ve Covid-19 salgını sebebiyle talebin zirve yaptığı 2021 yılının bahar aylarına göre daha iyi durumdalar.

Süveyş'e ek olarak bir diğer kriz de Panama Kanalı’nda yaşanıyor. Amerika'nın batı kıyıları ile Avrupa arasındaki, doğu kıyıları ile Asya arasındaki denizyolu seyir süresini büyük oranda kısaltan Panama Kanalı'nda da kuraklık, yani kanaldan geçişte yararlanılan tatlı su miktarındaki azalma sebebiyle geçiş sayısı önemli ölçüde kısıtlanmış durumda. Kanal geçişi için oluşturulan ve yapay bir göl olan Gatun Gölü nüfusu iki milyondan fazla Panama şehrinin su ihtiyacını da karşılıyor. Özellikle enerji sevkiyatı için tercih edilen kanalın kısıtlı kullanımının potansiyel olarak akaryakıt fiyatları üzerinde etkili olması bekleniyor.”