TCMB bugün kısa vadeli dış borç istatistikleri başta olmak üzere dört veriye ilişkin yöntem revizyonu yaptı. Revizyonların tamamı Türkiye'nin dış borç göstergelerinde aşağı yönlü belirgin düşüşler yarattı. Revizyon bazı verilerde aşağı yönlü 37 milyar dolara kadar ulaştı.

TCMB bugün kısa vadeli dış borç istatistikleri, uluslararası yatırım pozisyonu, finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlık ve yükümlülükleri ve menkul kıymet istatistiklerinde yöntem revizyonu yaptı. Verileri yeni ve eski seriye göre karşılaştırmalı açıkladı.

Revizyonlarla öne çıkan en büyük değişim ticari kredilerin firmalardan doğrudan raporlama yoluyla derlenmesi ile gerçekleşti. Banka kısa vadeli dış borç istatistiklerinde ticari krediler altında yer alan ithalat borçları verisini Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından doğrudan raporlama yöntemiyle derleyerek yayımladı.

Revizyon öncesi Mayıs ayı itibarıyla ithalat borçları $56.5 milyar olarak açıklanmıştı. Revizyon sonrası ithalat borçları Haziran'da $30.9 milyar olarak açıklandı. Revizyon öncesi ve sonrası Mayıs verileri karşılaştırıldığında revizyonun etkisi 25.1 milyar dolar oldu.

Banka revizyonlarla ticari krediler verilerinde tespit edilen yanlılıkların veri kalitesinin artırılması yoluyla düzeltildiğini açıkladı.

Kısa vadeli dış borç stoku Haziran'da $121.7 milyar olarak açıklanırken, revizyon öncesi Mayıs verisi $144.9 milyar açığa işaret ediyordu. Revizyon öncesi ve sonrası Mayıs verileri karşılaştırıldığında revizyonun etkisi $25.7 milyar oldu.

Revizyon sonrası uluslararası yatırım net pozisyon açığı Haziran itibarıyla $280.6 milyar olarak açıklandı. Revizyon öncesi Mayıs verisi $327.8 milyar açığa işaret ediyordu. Revize edilen verilere Mayıs 2021 karşılaştırmasıyla bakıldığında uluslararası yatırım net pozisyon açığına revizyon etkisi $33.6 milyar oldu.

Revizyon sonrası firmaların net döviz pozisyonu açığı Haziran itibarıyla $127.98 milyar olarak açıklandı. Revizyon öncesi Mayıs verisi $168.6 milyar açığa işaret ediyordu. Revize edilen verilere Mayıs 2021 itibarıyla bakıldığında firmaların net döviz pozisyon açığındaki değişim $37 milyar aşağı yönde oldu.

1 YIL İÇİNDE ÖDENECEK DIŞ BORÇ 190'DAN $165 MİLYARA GERİLEDİ

Böylece orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye göre kısa vadeli dış borç stoku, revizyon öncesi Mayıs ayındaki 189.4 milyar dolardan revize Haziran'da 165 milyar dolara geriledi.

TCMB en belirgin etkinin yaşandığı ticari kredilerdeki değişimi de 2018'den bu yana yapılan çalışmalarla gerekçelendirdi. Banka $15 milyon üzeri yabancı para kredi riski bulunan firmalardan, döviz risklerinin takibi amacıyla, 2018 yılından itibaren yabancı para borç ve alacaklarına ilişkin raporlama yapıyordu. Ayrıca TCMB ve TÜİK geçen yıl doğrudan raporlama tekniği ile firma seviyesinde veri derlenmesine yönelik bir çalışma da başlatmıştı.

TCMB 2018'de başlattığı çalışmada Türkiye geneli ithalat kaynaklı borçluluk verilere %40 oranında hakimken, idari kayıtların da dahil edildiği geçen yıl başlayan TÜİK-TCMB çalışmasında ise ithalatın ve ihracatın en az %80'ini temsil eden firmaların tüm verilerine hakim olundu.

Firmaların dış ticaretten kaynaklı ihracat alacakları ve ithalat borçları daha önce gümrük beyannameleri esas alınarak borç istatistiklerine yansıtılmaktaydı. İdari kayıtlara geçilmesi ise firmaların gümrük beyannamelerinde ödeme şeklini tam yansıtamamaları ve bankacılık sistemi aracılığıyla yaptıkları ithalatta kredi geri ödeme bilgilerini bankalara zamanlı raporlamamaları gibi etkileri ortadan kaldırmış oldu.

VERİ KALİTESİ İZLENEN BİR KONU

Bir döviz masası işlemcisi bu sabah, "Piyasa analizlerinde borç riskleri hesaplarken roll-over edilmesi garanti dış borçları zaten düşerek analiz yapıyoruz. Revizyonlar da bu kalemlere yönelmiş" demişti. Bankacı şöyle devam etti:

"Olduğundan yüksek görünen dış borçların azalması ile piyasa analizlerinde zaten göz önüne alındığından bu yüzden ek bir pozitif gelişme beklemiyoruz. TCMB'nin genel olarak zayıf kredilitesi veri kalitesini sorgulatma riskini ise artırabilir."

Öte yandan dün Sabah gazetesinde dün bir köşe yazısında "Eminim, birileri yarın itibaren bağırmaya başlayacak. Vay veriler makyajlanıyor' diye. Öyle diyenlere uluslararası kuruluşların metodolojilerini adres gösterin... O yüzden algı yapanlara kanmayın. Veriler makyajlanmıyor, bilakis uluslararası standartlara uygun şekilde güncellenip, tutarsızlıklar gideriliyor" denildi.

Piyasalarda TÜİK'in enflasyon ve işsizlik başta olmak üzere verilerine güvenirlik uzun zamandır sorgulanıyor. Son olarak piyasada kritik bir öneme sahip Temmuz enflasyon verilerinin düşük gösterildiğine dair haberler yayımlanmış ve TÜİK iddiaların asılsız olduğunu açıklamıştı.

MENKUL KIYMETLERDE EKONOMİK SAHİPLİK ESASINA GEÇİLDİ

Revizyonda ayrıca BIS-ECB-IMF tarafından belirlenen uluslararası metodolojiye uyum çerçevesinde menkul kıymetlerin sahiplik tanımında "yasal sahiplikten" "ekonomik sahiplik" esasına geçildi. Ayrıca yurt dışı yerleşiklerin mevduatlarında vade ayrımının yapılarak uzun vadeli mevduatların kısa vadeli dış borç kapsamından çıkarılması da sağlandı.

İlgili revizyonların yapılacağını TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu geçen ay sonundaki enflasyon raporunda açıklamış ve revizyonun "reel sektörün dış finansman ihtiyacına ilişkin daha iyi değerlendirme imkanı sunacağını" söylemişti.

CARİ AÇIĞA ETKİ İZLENECEK

İlgili revizyonlar kısa vadeli dış borç istatistiklerinin yanı sıra ithalat borçları ile ihracat alacakları kalemlerinin girdi teşkil ettiği Türkiye'nin brüt dış borcu, uluslararası yatırım pozisyonu, firmaların döviz varlık ve yükümlülükleri ile ödemeler dengesi istatistiklerinde de "yanlışlıkların düzeltilmesini" sağlayacak.

Piyasalarda özellikle cari açığa etki de yakından izleniyor. Son Reuters anketinde yıl sonu cari açık beklentileri salgın karşısında aşılamanın yaygınlaşması ve güçlü seyreden ihracat performansının etkisi ile önceki anketlere nazaran hafif düşerek 22 milyar dolar seviyesinde şekillendi. Yılsonu tahminleri ise 18.4 milyar dolar ila 27.5 milyar dolar açık arasında değişiyor.

TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu son enflasyon raporunda, bu yıl yaklaşık 20 milyar dolar turizm geliri beklediklerini, yılın kalanında ise her ay cari fazla verileceğine dikkat çekti. Kavcıoğlu, "Cari fazla vermemiz kur üzerinde önemli etki ederek enflasyonun düşmesine katkı sağlamış olacak" dedi.

Ekonomistlerin hesaplamalarına göre TCMB'nin yılın kalanında cari fazla açıklaması 2021 yılını 11-13 milyar dolar civarında cari açık ile kapatılması anlamına geliyor. Bu son dönemde aşağı revize edilen piyasa beklentilerinin de neredeyse yarısı kadar. Bu fark ekonomistlere göre hükümetin piyasanın üzerinde turizm geliri beklentisinden ve bugünkü revizyonlardan kaynaklanıyor.