Hakan DİKMEN

İnternet alışverişlerinde kumaşa dokunmak metaverse teknolojisiyle mümkün oluyor atık. Bu akıma da dijital moda satışı deniyor. Tasarımcılar Gerçekte Var Olmayan Dijital Giysiler üretiyor ve bu koleksiyonları ilk önce dijital dünyada gösterip satıyor. İnsanların gerçekte var olmayan 3B dijital giysiler satın aldığı "dijital moda" eğilimi, son yıllarda yükselişe geçti ve büyük bir pazar haline dönüşüyor. Dijital Giysiler Çevre İçin Ne İfade Edebilir? Alışveriş alışkanlıkları olumlu olarak değişir mi? Gibi bir çok aklımıza takılan konuları,  Blok Moda Eş Kurucusu, Prosoft VR, Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi, Euratex Üyesi  ve Türkiye Tekstil İhracatçıları ve Çalışanları Derneği Başkanı sayın Ergin Aydın ile konuştuk. 

Metaverse evreninde artık bir çok yenilikler yapılmaya başladı. Bu alanda dijital modanın yükselişi de hızlı bir şekilde başladı. İnsanın sanal varoluşu ve sanal dünyadaki imajı gitgide fiziksel varlığının önüne geçiyor. “Herkes bir gün 15 dakika da olsa meşhur olacak” diyen Andy Warhol gibi, “herkesin bir avatarı olacak” demek artık olağan geliyor. Peki Türkiye'de dijital moda çalışmaları nasıl yapılıyor? Bu alanda Türk mühendis ve tasarımcıların çalışmaları var mı? Gibi bir çok sorumuz var. Oturduğunuz yerden, satın almak istediğiniz kıyafetin kumaşına dokunabilir, ya da dizaynında değişiklikler yapabilir misiniz? Dokunduğunuzu, kumaşın kalitesini hissettiğinizi ve ona göre karar verdiğinizi düşünün. Ya da bu teknolojiye ulaşmak çok da uzak  değil desek ne düşünürsünüz? Bir gelecek gibi görünse de, son yıllarda teknolojideki sıçramalar bizi çoktan o güne ulaştırdı. Sayın Aydın, İlk olarak bu dijital moda işine nasıl başladınız? 

Teknolojinin yeniliklerini devamlı izler, incelerim. Birçok terim ortaya çıkmadan önce biz kullanmaya başlarız. Zaten biz yazı yaşarken gelecek yaz insanların ne giyeceğini bugünden tasarlarız. Metaverse evreniyle tartışılmaya başlanan dijital moda üzerine de Türkiye'deki çalışmalar yeni değil. Öyle ki Türkiye şimdiden Güney Kore, Japonya ve ABD'ye dijital kıyafetler satmaya başladı. Biz, Türkiye'deki çalışmalara 6 yıl aşkın süredir devam ediyoruz.  9 sene önce bu işe başladık ve o günden bu güne de yani 9 senedir de yapıyoruz. Her gün de üstüne parametreleri kondurarak geliştirmeye çalışıyoruz. İnanılmaz derecede dijital numune servisi veriyoruz. Öncülüğümüz burada. Dünya nedir, nasıl olacak derken biz 6 aydır dijital kıyafet satıyoruz. Kore olsun, Japonya olsun, ABD olsun... Bu ülkelere bu hizmeti veriyoruz. Aslında ihracat yapmış oluyoruz dijital kıyafet olarak. Lojistik yok, fiziki bir numune yok. Aslında direkt bir dijital ihracat yapmaya başladık. Tabii ki bunun hızını ve karşılıklı görüş alış verişi yaparken değişiklikleri de görerek konuşmak teklif etmek çok gurur verici. 

Siz bu tip çalışmaları toptan satışlar için yapıyorsunuz. Fabrikanızdaki sisteme uygun olan çalışmaları alıcılara pazarlıyorsunuz. Pekiyi bu halkın alışveriş alışkanlıklarını nasıl değiştirecek?

Metaverste kıyafetlerinizi giyerek dolaşabileceğiniz sanal showroomlardan NFT koleksiyonlara kadar Türk tasarım ve yazılımcılar harıl harıl çalışıyor.  O çalışmalardan en çok dikkat çekeni, sanal dünyada dokunduğunuzun kumaşın gerçek hissi verebilmesi. Aslında, kumaş hissi vermenin sanıldığı kadar zor bir işlem olmadığını söylemek isterim. Hayal değil.

Belki bu çok fantastik geliyor ama aslında o kadar kolay ve güzel ki. İnanamayacaksınız şimdi kokuyu çözmeye çalışan bir ekip kurduk. Öncelikle hangi kumaşla yapacağınıza karar vermeniz gerekiyor.  Kumaş dokusu gerçeğe çok yakın olmalı değil mi? Haritalama, mapping denilen, kumaş dokularının yüklenmesi, doğru taranması, doğru aktarılması çok önemli. Bu işe kafa yorunca bazı projeler de geliştiriliyor. Mesela, sanal iplik fabrikasından, kumaşın örülmesi, dokuması bile dijital olarak yapılabiliyor. Hiç üretilmemiş ve hatta siz bile ilk defa dijital olarak gördüğünüz, geliştirilmemiş bir kumaşı ekranda reçetesiyle gösterebiliyorsunuz. Gerçekte diktiğiniz gibi ekranda dikiyorsunuz. Bir güzel yanı da bu yazılım sayesinde hata şansınız da ortadan kalkıyor. Verdiğiniz formülde bir aksaklık olursa yapay zeka sizi uyarabiliyor. Yırtılıyor, yanlış takılıyor, avatar üstünden düşebiliyor. Sanki canlı gibi...

Avatar dediniz de sizin de bir Avatarınız var. Çok benziyor size. Kişiye özel avatarlar yaparak defile işlemi de yapıyorsunuzdur. 

Doğru söylüyorsunuz. Sanal dünyanın bir diğer önemli unsuru avatarlar. Kişiye özel tasarlanan avatarlar yüzde 98'in den de yüksek doğru sonuç veriyor ve size özel kıyafetler üretilebiliyor. İster defile yapıyorsunuz, yürütebiliyorsunuz, dans ettirebiliyorsunuz ister mağazada sunduğunuz gibi raflarda gösterebiliyorsunuz, askıda gösterebiliyorsunuz, istediğiniz sunum şekline getirebiliyorsunuz. Bizim yaptığımız en önemli iş bunu bir mağaza şeklinde Metaverse dünyasında sunabilmek. Bu eksende bizim de olduğumuzu ve sadece tekstil alanında değil, tüm sektörlerde olduğumuzu belirtmek isterim.        Yaptığımız bir sanal showroom aslında. Gözlük ve Metaevreni entegre edip, dünyadaki insanlara gözlük taktırdığımızda, o gözlük yardımıyla nerede olursak olalım, birbirimizi showroom içinde görüyoruz. Hem interaktif konuşuyoruz, hem o mağazadaki yaptığımız dijital numuneleri direkt pazarlayabiliyoruz. Daha ne olsun. Dijital dünyayı seviyorum.

Bütün bu yenilikler, artırılmış gerçeklikten hologram teknolojisine kadar bizi oldukça şaşırtıcı bir geleceğin beklediği ortada.

Sayın Ergin Aydın, Peki, dijital moda geleneksel modanın önüne geçer mi? 

Cevap gayet açık. Daha şimdiden geçmeye başladı bile. Öyle bir gelecek olacak ki yakın zamanda, fiziki kıyafetten çok insanlar dijital kıyafet satın almaya başlayacak. Çünkü oyun dünyaları olsun, sosyal medya platformları olsun, insanlar kendi avatarlarına kıyafet seçecekler. Bence böyle bir moda akımı geliyor. Tabii ki dijital Moda gerçek dünyaya da hizmet edecek. Amaç bu zaten. 

Dijital modanın geleceğine Z kuşağı mı karar verecek?

Bence gençler ciddi bir jenerasyon olarak geliyor arkadan. Bunun çok büyük önemi var. Bizim jenerasyon bu duruma henüz daha sıcak bakmıyor. Hatta korkuyor, endişeli. Ama z kuşağı için dijital ya da fiziki çok da önemli olmadığını görüyoruz. Çok sıcak bakıyorlar. Şu anki jenerasyon buna sıcak bakmasa da arkadan bununla büyüyen ve gelişen bir jenerasyon geliyor. Aslında bu tip ayrımcılık yapmamak lazım. Her yaştan üretici ve alıcıların ve dahi halktan kişilerin yaşam tarzları ve istekleri modayı etkileyecek boyuttadır. 

Dijital giysiler çevre için ne ifade edebilir? 

Dijital modanın bir başka güçlü argümanı da doğa dostu olması. Tekstil sektörü yarattığı karbon salınımı ve çöp dağlarıyla dünyanın ömrünü kısaltmakla suçlanıyor. Tekstil ürünlerinin dünyadaki çöplüklerdeki oranı yüzde 5 civarında. Moda endüstrisi kendi yarattığı kirliliğin önüne dijital modayla geçebilecek. Karbon salınımı ve su kullanımı azalacak, enerji tasarrufu sağlanabilecek. Dijital giysilerin üretimi, fiziksel giysilere göre %97 daha az CO2 yayar . Ayrıca, dijital bir giysinin ürün başına ortalama 3300 litre su tasarrufu sağladığını da biliyoruz. 

Canlı yayın podyum gösterileri ve 3 boyutlu koleksiyonlardan dijital formatlarda (video oyunları ve kripto sanatında) satın alabileceğiniz modaya kadar her şeyi içeren dijital modanın da hızlanmış olması şaşırtıcı değil. Bu çalışmalar 2018 yılında İskandinav perakendecisi Carling'ler müşterilerinin kendi fotoğraflarını dijital olarak uyarlamak üzere göndererek 'giysileri' satın alabilecekleri ilk dijital giyim koleksiyonunu yayınladı. O zamandan beri Tommy Hilfiger gibi markalar, 2022'nin gelecek baharından itibaren dijital olarak numuneler oluşturmak, geliştirmek ve satmak için çaba sarf ediyor. Oysa biz Dijital Fuar bile yaptık. Bu fuarda defileler ve meta dünyada pazarlıklar dahi yapıldı. 

Yeni stiller dijital olarak yeniden üretilebilir veya modellerin (sanal ve fiziksel), ünlülerin ve etkileyicilerin vücutlarına "uyarlanabilir". Müşteri tarafında, artırılmış gerçeklikteki iyileştirmeler, alıcıların ürünleri daha üretilmeden önce görselleştirmelerine ve sanal olarak "denemelerine" yardımcı olabilir.