Yıllardır psikolog olarak çocuklarla, ailelerle çalışıyorum. Özel okuldan gelen çocuğun da, devlet okulunda okuyan çocuğun da aynı soruları, aynı kaygıları, aynı dikkat dağınıklığını taşıdığına şahit oluyorum. Bazılarının çantası marka, eğitim dili İngilizce; ama içinde merak yok, öğrenme isteği yok. Peki o zaman biz neyi satın alıyoruz?

Pahalı Okul = Kaliteli Eğitim mi? Veriler ne diyor?
Bazı özel okullar çocuklara daha fazla olanak sunuyor olabilir. Ama bu, her özel okulda çocukların daha başarılı olduğu anlamına gelmiyor.
Araştırmalara göre, özel okul öğrencileri bazı sınavlarda devlet okuluna göre bir miktar önde. Örneğin:

TIMSS 2011 verilerine göre, 8. sınıf matematikte özel okul öğrencileri daha yüksek ortalama puan alıyor.
- PISA 2003 Türkiye verisi: Özel okul öğrencileri devlet okulu öğrencilerinden ortalama 100 puan fazla alıyor.

Ama bu farkın nedeni sadece okul değil. Çünkü bu öğrencilerin çoğu zaten sosyoekonomik olarak avantajlı ailelerin çocukları. Yani parayla başarıyı değil, zaten güçlü bir altyapının üzerine bir "konfor alanı" satın alıyoruz.

2023’te yayımlanan bir analiz, özel okul öğrencilerinin başarı farkının %70’inin aile gelir düzeyi, ebeveynin eğitim durumu ve evdeki kitap sayısıyla açıklanabileceğini söylüyor.
Yani okul değil, ev eğitiyor.

Devlet Okulu Gerçekten Bitti mi? Yoksa Biz Mi Terk Ettik?
Evet, kabul edelim: Devlet okullarında ciddi sorunlar var.
Sınıflar kalabalık, öğretmenler yorgun, sistem sınava kilitlenmiş durumda.
Ama yine de bu ülkenin çocuklarının %85’i hâlâ devlet okullarında eğitim alıyor.
Yani eğer toplumsal geleceğimizi düşünüyorsak, devlet okullarını görmezden gelerek değil, destekleyerek yol almalıyız.

Bir danışanımın çocuğu devlet okulunda okuyor. Haftada bir destek eğitimi alıyor, evde kitap okuyarak gelişiyor, ailesi öğretmeniyle yakın ilişki kuruyor.
Bu çocuk LGS’de derece yaptı.
Aynı semtteki 400 bin TL’lik özel okuldan mezun olan öğrencilerin çoğu ortalama altıydı.

Çünkü mesele şu: Okulun adı değil, sistemin içindeki öğretmenin gücü belirleyicidir.
Bir öğretmen, bir çocuğun hayatını değiştirir. Ama pahalı bir bina, sadece etkileyici bir fotoğraf çeker.

Markalı Çantalar, Boş Müfredatlar: Vitrin Eğitim Çağına Hoş Geldiniz
Bugün birçok özel okul “robotik kodlama”, “drama eğitimi”, “ikinci yabancı dil” gibi başlıklarla reklam yapıyor.
Ama o okullarda çocuklar çoğu zaman dikkat eksikliği, okuma güçlüğü, öğrenme isteksizliğiyle boğuşuyor.
Çünkü eğitim sadece içerikle değil, yaklaşımla da ilgilidir.
Bir çocuğa kendini değerli hissettirmeyen, onun merakını beslemeyen hiçbir sistem işe yaramaz.
Çocuklar öğrenmeyi değil, sistemi oynamayı öğreniyor artık.

Peki ne yapmalı?


Benim gözümden öneriler şöyle:

- Devlet okulunda güçlü öğretmen arayın. Bazı okulların içinde gerçekten idealist ve fark yaratan öğretmenler var.
- Evde öğrenme ortamı kurun. Kitap okuyun, belgesel izleyin, sohbet edin, çocuğun ilgisine yön verin.
- Özel okul seçecekseniz, marka değil içerik araştırın. Eğitim kadrosu, rehberlik hizmeti, okulun çocukla kurduğu ilişki daha kıymetlidir.
- Sosyal çevre baskısına yenilmeyin. Çocuğunuzun ihtiyacını komşunun çocuğuyla kıyaslayarak değil, çocuğun karakterine göre değerlendirin.

Son Söz: 

Etiket Değil Etki Arayın
Eğitim, pahalı bir tabela değil; çocuğun ruhuna dokunan bir süreçtir.
Öğretmenin sesi, bir ödevin heyecanı, başarıdan sonra gözlerdeki parıltı…
İşte bunlar, bir sistemin işe yaradığını gösterir.

“En iyi okul, çocuğun merakını öldürmeyen, onu büyüten okuldur.”
— Esra Tanrıverdi

Kaynaklar:

- OECD PISA 2003 Türkiye Raporu
- MEB 2023 Eğitim İstatistikleri
- TIMSS 2011 Uluslararası Eğitim Başarıları
- Cansız, M. (2019). Türkiye’de Okul Türüne Göre Akademik Başarı Araştırması
- ScienceDirect: Impact of Socioeconomic Status on School Type Differences (2023)