İhracatçılar ve ticaret kaynaklarının yanı sıra, bir diplomatın Reuters'a verdiği bilgiye göre, "Türk malı" ibaresine sahip ürünlerin ülkeye girişinde yaşanan sıkıntı nedeniyle bazı malların yakın ülkelerde üretilerek menşe değişikliğine gidilmesi de gümrüklerden Türk mallarının geçişini sağlayan kolaylaştırıcı bir seçenek.

Riyad Türk mallarına yönelik boykot uygulamasını resmi olarak kabul etmiş değil. Ancak geçen yıl Suudi Arabistan Ticaret Odaları Başkanı Ajlan al-Ajlan, "Türk hükümetinin Suudi Arabistan hükümeti ve vatandaşlarına yönelik saldırgan tutumu" gerekçesiyle Tür mallarına boykot çağrısında bulunmuştu.

TİM verilerine göre, bu yılın ilk üç ayında Türkiye'nin Suudi Arabistan'a ihracatı geçen yıl aynı döneme göre %93 düşüşle 56.2 milyon dolara geriledi.

İsminin açıklanmasını istemeyen Suudi Arabistan'daki bir inşaat malzemeleri ithalatçısı, "Aracılar Türk mallarını başka limanlara yönlendirip, ücret karşılığında resmi belgeleri buna göre düzenleyerek, ürünlerin Çin ve Avrupa'dan geliyor gibi gösterildiği bir piyasa oluşturuyor" dedi.

Ticaret verileri, hazırgiyim, tekstil, kimyasal ürünler ve mücevherat başta olmak üzere Türkiye'den Umman ve Lübnan'a yapılan ihracatta da ürün bazında %200-400 oranlarına varan alışılmadık sert yükselişlere işaret ediyor.

DEİK Umman, Lübnan ve Suudi Arabistan İş Konseyleri, Reuters'ın ticaret verilerindeki sert hareketlere ilişkin sorularına yanıt vermedi.

Reuters'a değerlendirmede bulunan bir başka ticaret şirketi yetkilisi ise, "Temel pazarı Suudi Arabistan olan bazı şirketler, bu ülkeye satış yapmayı sürdürebilmek için üretimi başka ülkelere yönlendirdiler" dedi.

Türk hazırgiyim üreticilerinin çok yoğun üretim yaptığı küresel markaların da Türk malı etiketli ürünleri ülkeye sokmakta zorluk yaşadığını belirten TOBB Konfeksiyon ve Hazırgiyim Meclis Başkanı Şeref Fayat, "Firmalarımız bu sorunu kendi imkanlarıyla çözmeye çalışıyor. Global markalara yollayacağı malın Suudi Arabistan pazarına yönelik olanlarını Batı Trakya'da yapma yoluna gitmeye çalışıyorlar" dedi ve ekledi:

"Ürünü yarı mamul olarak Sırbistan veya Bulgaristan'a gönderip, ürün orada tamamlanacağı için made in Bulgaria, made in Serbia etiketiyle gönderebilecekleri bir çözüm bulmaya çalışıyorlar. Ama bu çok zor bir planlama. Maliyet artışı getiriyor. Ve bu ek maliyeti Türk firmalar kendi ceplerinden karşılamak zorunda."

"KISITLAYICI POLİTİKALAR"

Reuters'a konuşan üç ticaret kaynağı, son aylarda bazı büyük Türk firmaların sorunun aşılması için Suudi Arabistan'da görüşmeler yürüttüğünü, ancak henüz bir ilerleme sağlanamadğını belirtti.

İsminin açıklanmaması şartıyla Reuters'a konuşan bir diplomatik kaynak, malların gümrükte bekletilmesi nedeniyle Suudi tüccarların geçen yıl milyarlarca riyal kayba uğradığını belirtti.

Aynı diplomatik kaynak, yetkililere yapılan şikayetler sonucunda, ilgili Türk malına daha iyi bir alternatif olmadığı durumlarda ürünün tedarik edilmesine izin verildiğini söyledi.

Türkiye, gayriresmi boykotu bu hafta ilk kez Dünya Ticaret Örgütü Mal Ticareti Konseyi'ne taşıdı.

Suudi Arabistan'ın basınla ilişkiler makamı, boykotla ilgili yorum yapmadı. Ticaret rakamlarının sert düşüşünden önce, Kasım ayında yapılan bir söyleşide Suudi Arabistan dışişleri bakanı verilerin bir boykota işaret etmediğini söylemişti.

Özellikle 2018'de Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesinin ardından gerilen diplomatik lişkilerin tamiri için son aylarda Ankara ve Riyad aarsında bazı girişimler gözleniyor.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Suudi Kral Salman, ikili ilişkilerin geliştirilmesi ve sorunların üstesinden gelinmesi için dialog kanallarının açık tutulması kousunda Kasım ayında fikir birliğine varmışlardı.

Ancak Türkiye'de muhalefet, Suudi Arabistan'ın gayriresmi boykotuna mütekabiliyet esasında karşılık verilmesi konusunda baskı yapıyor.

Bu konuda kısa bir süre önce mecliste yazılı bir soru önergesi veren CHP milletvekili Mahmut Tanal, Reuters'a yaptığı değerlendirmede, "Ülkeler arasında mütekabiliyet esası söz konusu. Sen benim ürünlerime ambargo koyarsan ben de sana koyarım. Uluslararası menfaat bunu gerektiriyor. Böyle görmemezlikten gelip sanki haberi yokmuş gibi davranmak doğru bir hareket değil" dedi.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu tarafından Tanal'ın soru önergesine verilen yanıtta ise, "Türkiye önceliği diyalog ve diplomasi olmakla bilikte, menfaatlerini savunmak ve milli güvenliğini korumak için sahada ve masada gerekli adımları atmaktan çekinmeyen dış politika anlayışını sürdürmekte kararlıdır" ifadeleri yer almıştı.