Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR) Yönetim Kurulu Başkanı Tarık Tezel, Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu'nun (TGDF) düzenlediği, ‘Tarladan Sofraya Değer Zinciri Finansmanı’ webinarında, değer zincirine ve sektörüne ilişkin değerlendirmeler yaptı. TGDF Başkan Vekili Rint Akyüz'ün yönetiminde gerçekleşen etkinlikte konuşan Tezel, tarımın ve değer zincirinin bütüncül bir yaklaşımla tartışılmasını oldukça önemli bulduğunu kaydetti.

Girdi ve işçilik analiz edilmeli 

Sütte bir sorun olduğunda süte bakıldığını ifade eden Tezel, şöyle devam etti: “Yemde bir sorun varsa sadece yeme baktık. Yemin bir problemi varsa sütçü yemciyi yargıladı, sütçünün problemi varsa perakendeci sütçüyü yargıladı ve böyle gidegeldik. Oysa ki topraktan sofraya değer zincirinin tohumdan başlayarak içindeki tüm unsurları ve lojistiği de ele alarak, nihayetinde tüketicinin sofrasına kadar olan değer zincirinin her aşamasını birlikte ele almak en önemlisi.” Türkiye'nin dünya tarımı içerisindeki yeri açısından büyük önem taşıdığını ifade eden Tezel, “Türkiye'de tarımın 200 milyar liraya yakın bir bitkisel üretim değeri, 259 milyar liralık bir hayvan ve hayvansal üretim değeri olmak üzere 456,7 milyar liralık, 500 milyar liraya yakın bir üretim değeri var. Finansman açısından bakıldığı zaman da bugün gelmiş olduğumuz seviye 130 milyar liralık bir kredi hacmi ortaya koyuyor” diye konuştu. Türk tarımında, kısıtlı sermaye, sezon baskısı, sürdürülebilir finansman ihtiyacı konularında sorunların bulunduğunu aktaran Tezel, tarımda verimliliği artırmak ve artan verimliliği kaliteli ve rekabetçi bir arz sürdürülebilirliğine kavuşturmak gerektiğini söyledi. Tarım sektörünün çok geniş bir paydaşlık yelpazesine sahip olduğunu anlatan Tezel, tarımsal işletmelerin finansmanı ve değer zincirinin bütüncül finansal yönetiminin son derece önemli olduğunu kaydetti. Ölçek ekonomisine uymayan işletme büyüklüklerinin tarımda sürdürülebilirliği engellediğini ifade eden Tezel, “Kaçınılmaz olarak birim başına düşen yüksek maliyet yapısı, sürekli bir finansman ihtiyacını da beraberinde getiriyor. Kısıtlı sermaye, sezona dayalı belirsizlik gibi faktörlerin baskısı, sürekli finansman ihtiyacıyla marjinal vade talepleri ortaya çıkarıyor. Bu da önümüze ürün birim fiyatından yüksek geri dönüş maliyetlerini koyuyor. Dolayısıyla tarımsal işletmelerin gelişmelerini sürdürebilmeleri için sermaye ve finansman en kritik konular olarak önümüze çıkıyor. Arzın sürekliliğini teminat altına alacak bir pazar garantisi ve gerçekçi satış fiyatı tahminlemeleri ile birlikte girdi ve işçilik maliyetleri analiz edilerek değerlendirilmeli ve gerçekleştirilmeli” dedi. Tarımda kurumsallaşma sağlanırsa tarım ve değer zinciriyle ilgili pek çok sorunun ortadan kalkacağını belirten Tezel, şunları söyledi: 

Vergi kaybına da neden oluyor

“Tarımda kurumsallaşmayı sağlarsak şeffaflık ve hesap verilebilirlik anlamında da örgütlerin gelişmelerini sağlayabiliriz. Böylelikle tüm değer zinciri içerisinde en temel meselelerimizden biri olan kayıt dışılığı engelleriz. Sektörümüzün en önemli problemlerinden birisi kayıt dışılık. Kendi sektörümden ele alacak olursam; Türkiye'de süt sektörü maalesef küçük oyuncu durumuna düşmüş vaziyette. Toplam 23 milyon tonluk yıllık süt üretiminin ancak yüzde 42'si sanayi işletmelerinde işlenerek ilgili sağlıklı koşullarda kayıt altına alınıyor. Geri kalan yüzde 58, büyük oyuncu maalesef kayıt dışı ve o kayıt dışının da finansmanını nerelerden sağladığını hepimiz gayet iyi biliyoruz. Hem vergi kayıplarına neden oluyor hem de kontrol edilemez sonuçlar ortaya çıkarıyor.”

Ciddi bir toplayıcı meselesi var

Sektör örgütlerinin hesap verebilirlik ve şeffaflık yönünden yeterince gelişmediğini ifade eden Tezel, “Maalesef bu durum piyasa bozucu birtakım organizmaları da ortaya çıkarıyor. Ne demek bu? Ciddi bir toplayıcı ve müteahhit meselesi var. Bunlar kooperatiflerin, üretici örgütlenmelerinin de önüne geçerek sektörü speküle eden, aradaki maliyetleri yükselten ve ilave lojistik yaratmaları sebebiyle de ciddi firelere neden olan yapılar. Bu durumda desteklerin tarımsal üretimin özelliklerinin ötesine geçerek gıda sistemini kapsaması çok önemli hale geliyor” dedi.