Dünyada bu zamana kadar bilinen ebola, SARS ve halen Afrika’da devam eden lassa salgınından daha tehlikeli olan Çin kaynaklı koronavirüs 4 kıta ve 25’ten fazla ülkede etkinliğini sürdürürken global piyasalar yön belirleyemediği için ne yapacağını bilemiyor.

30 Ocak’ta Cenevre’de toplanan ve “uluslararası kamu sağlığı acil durumu” ilan eden Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ülkeleri virüs konusunda alarma geçirdi. Virüse karşı aşırı mevcut olup bitenlerden ziyade diğer ülkelerdeki gelişmelerin bugün için daha da önem kazandığını belirten WHO, acil durum ilanının salgına karşı direnç konusunda zayıf kalan Çin’in dışındaki ülkeleri uyarmak için yaptıklarını açıkladı.

Anlaşılıyor ki Çin’in Hubey eyaleti Wuhan kentinden dünyaya yayılan virüs salgınına insanlık henüz hazır değil ama mutlaka kısa zaman içinde de bir çare bulmak zorunda.

Zira Ulusal Sağlık Komisyonu’nun son rakamlarına göre kot adı 2019-nCoV olan salgın sebebiyle dünya genelinde 12 bin kişi hastalığa yakalanmış durumda. 2 bin kişinin durumu ciddi. Ölenlerin sayısı da 259’a yükseldi. Son 1 günde ölenlerin sayısı 40’ın üzerinde. Şüpheli vaka 20 bin, müşahede altına alınanların sayısı ise 120 bine yaklaştı. Virüsle ilgili vaka sayısının katlanarak artmasına karşılık hastanelerden taburcu edilenlerin sayısı ise yok denecek kadar az.

Koronavirüs yeni küresel tehdit

Halen 4 kıtada 25’ten fazla ülkede gözlenen koronavirüs salgını insan sağlığını tehdit ederken diğer yandan ekonomiyi ve piyasaları ciddi şekilde olumsuz etkiliyor. ABD/Çin ticaret gerginliği, Brexit belirsizliği ve jeopolitik riskleri bir anda geri plana iten coronavirüs salgını dünyada yeni bir küresel risk.

Geçen hafta duyulan ancak bu hafta yaygınlığını artıran salgın sebebiyle Asya, ABD ve Avrupa piyasaları ciddi zararlar yazdı. Küresel borsaların haftalık bazda ortalama yüzde 2’nin üzerinde değer kaybettiği haftada risk oranı düşük enstrümanlar daha fazla rağbet gördü.

Ocak ayına 1517 dolar fiyatla giren ons altın ayı 1589 dolarla kapatarak aylık bazda yüzde 5, haftalık bazda ise yüzde 2 oranında değer kazandı. Petrol fiyatları ise corona salgını sebebiyle dip seviyelere indi. Brent petrol aylık bazda yüzde 20, haftalık bazda ise yüzde 3,5 oranında değer kaybetti.

Salgının zirve yaptığı Ocak ayının son gününde Çin Shanghai endeksi yüzde 2,75, ABD Dow Jones endeksi yüzde 2,09, Alman DAX endeksi yüzde 1,33 geriledi. Avrupa’nın gösterge endeksi Stoxx Europe 600 yüzde 1,07 azalarak 410,71 puandan kapandı.

Avrupalı analistler koronavirüsün global bir tehdit olarak yükseldiğini, tehdidin yayılması durumunda küresel borsaların satışlarını sürdürme ihtimalinin yüksek olduğunu söylüyor. Ayrıca İngiltere’nin 47 yıl süren Avrupa Birliği (AB) üyeliğinin 31 Ocak itibariyle sona ermesinin de ayrı bir risk unsuru olduğunu dile getiriyorlar.

Büyümeleri olumsuz etkileyecek

Ekonomiler virüs karşısında ne yapacağını henüz bilemezken bazı yorumcular Çin ve ABD ekonomileriyle ilgili yorumları oldukça ilginç. Yorumlarda salgın kaynaklı bu yıl ilk çeyrekte Çin ekonomisinin 0,2, ABD ekonomisinin de 0,4 puanlık bir kayıp yaşayabileceği tahmin ediliyor. Genel kanaat ise koronavirüs vakasının küresel ekonomiye yaklaşık 200 milyar dolara yaklaşık bir maliyet getireceği tahminleri yapılıyor.

Bu düşüşler ise coronadaki yayılma ve henüz çaresinin bulunamaması sebebiyle büyük ekonomileri daha fazla etkileyeceği ve telafi edilemeyecek sonuçlar doğurabileceği gözden kaçmıyor. Nitekim Çin 2003 yılındaki SARS salgınıyla da –kısa zamanda önlemi alınmıştı - mevcut yıllık büyüme hedefinden “bir” puan aşağıda bir büyüme yakalamış yüzde 10 büyümüştü.

Diğer tahmin ise Goldman Sachs’tan… ABD’li yatırım bankası Goldman, Amerikan ekonomisinin koronadan ciddi etkileneceğini belirtirken ilk çeyrekte 0,4 puanlık bir düşüş oranı veriyor. Düşüşün sebebini ise Çin’den gelecek turistlerin azalması olarak gösteriyor. Goldman ayrıca salgına karşı ABD Merkez Bankası’nın (FED) herhangi bir politika belirleyip belirlemeyeceğinin ileri haftalarda belli olacağını kaydediyor. Küresel ekonominin daralmasında birinci etken olarak ABD/Çin ticaret gerginliğinde yumuşamanın ikinci faz görüşmelerde daha belirginleşeceği de yorumların gizli kalmış bölümlerinde ifade ediliyor.

Türkiye avantajlı ve temkinli

Türkiye dünya ekonomisindeki sıralaması ve Avrupa’ya yakın olması sebebiyle Batı’nın en büyük tedarikçisi konumunda. İhracatının önemli bölümünü Avrupa’ya yapan Türkiye, Asya’nın bugünkü riski haline göre daha öne çıkmış görünüyor. Cari dengesini giderek düzelten, enflasyon ve faizlerde hedeflerini tutturan, büyümede yurt dışına göre daha avantajlı olan Türkiye şu anda batının en sağlıklı şekilde ticaret yapabileceği bir ülke.

Hükümet tarafı kredi derecelendirme kuruluşlarının not belirlemesini pek baz almasa da kuruluşlar Türkiye’ye yönelik değerlendirmelerinde yumuşama içindiler. Son olarak Standard and Poor’s’un Türkiye’ye bakışı biraz daha iyimser olarak değişmiş görünüyor.  Kuruluş Türkiye’nin B+ ve durağan görünümünü teyit etti. Diğer kuruluşlardan Fitch Ratings, Türkiye’nin kredi notunu BB- ve görünümünü durağan olarak belirlerken Moody’s de kredi notunu B1 ve görünümü negatifte devam ettiriyor.

TCMB koordinasyon istiyor

Tabii Merkez Bankası (TCMB) fiyat istikrarını birinci görev olarak kabul ediyor ancak her şeyi de kendi üstüne almak istemiyor. Banka adeta hükümetle ile birlikte enflasyon, faizler, fiyat istikrarı, istihdam ve üretim alanlarında görev dağılımı içinde hareket etmeyi tercih ediyor. Nitekim bununla ilgili TCMB hükümetle enflasyon hedefine ilişkin bir mektup paylaştı. Mektupta enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarında hissedilir bir iyileşme gözlendiği, enflasyondaki sertliği kırıcı yapısal adımların artarak sürmesi gerektiği konusunun altı çiziliyor.  

Mektupta temkinli duruşun süreceği belirtilirken öncelikle ülke risk primindeki gerilemenin, uzun vadeli faizlerin aşağı gelmesi ve ekonomideki toparlanmanın güç kazanması açısından önemli olduğu ifade edilirken güçlü bir politika koordinasyonu vurgusu yapılıyor.

TCMB’nin hükümete gönderdiği mektubunda, “Para ve maliye politikası eşgüdümünün güçlü bir şekilde sürdürülmesi fiyat istikrarı ve finansal istikrarın sağlanmasına katkıda bulunacaktır. Bu çerçevede, önümüzdeki dönemde güven kanalı ile kredi kanalının iktisadi faaliyetteki toparlanmaya destek vereceği, aynı zamanda enflasyonun hedeflenen patikayla uyumlu seyredeceği öngörülmektedir” ifadeleri dikkat çekti.

Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Satınalma Müdürleri Bileşik Endeksi (SAMEKS), ocakta önceki aya göre 0,5 puan azalmasına rağmen 51,8’de kalması fiyat istikrarının sanayiye verdiği desteği gösteriyor.

Borçlanmadaki denge faizi frenliyor

Türkiye'nin dış ticaret açığı 2019’da yüzde 43,5 azalarak 31,1 milyar dolara geriledi. Hükümet sadece dış ticaret açığını azaltmada değil iç borçlanmada da makası dengede tutmaya çalışıyor. Hazine geçen Şubat-Nisan dönemde 40,7 milyar liralık iç borç servisine karşılık 34,3 milyar liralık iç borçlanmaya gitmişti. Borç ödeme ve borçlanma arasında 6,4 milyar liralık bir makas olmuştu. Hazine bu yıl aynı dönemde ise 74,6 milyar liralık iç borç servisine karşılık 66,5 milyar liralık iç borçlanma yapacak. Makas 8,1 milyar lira ile önceki döneme göre biraz açılsa da borçlanma-ödeme büyüklüğüne göre oran korunuyor. Antiparantez, faiz dışı denge, özelleştirme gelirleri, 2/B ve TMSF’den sağlanan gelirlerin desteği ile Hazine daha rahat adımlarla ilerliyor.

Artan risklerle piyasada gösterge tahvil faiz oranı yüzde 10,2 seviyelerinde. Söz konusu oran 2016 yılından bu yana hafta sonunda yüzde 9,96’ya inerek 4 yıl aradan sonra faizde tek haneli rakamları görmüştük. Tabi Bakan Berat Albayrak’ın da dediği gibi olayı kalıcı hale getirmek önemli. Enflasyonun düşüşü ile birlikte faizlerde de istenilen gerilemelerin olacağı öngörülüyor.  Ayrıca turizmin desteğiyle kurda yaşanacak güçlenme de enflasyonu tek haneye sabitleyecek. Nitekim 2019 yılı turizm gelirleri bir önceki yıla göre yüzde 17 artarak 52 milyon turistle 34,5 milyar dolara ulaştı. Ancak turizmde henüz kişi başı 663 dolar seviyesindeyiz ve 1000 dolar sınırına yaklaşamadık.

Borsa ile altın yol gösterecek

Piyasalar Türkiye’de de yurt dışı paralelinde seyretti. Borsa İstanbul BIST 100 endeksi haftalık bazda 119.140 puan kapanışla yüzde 2,46 değer kaybetti. Önceki haftayı rekorla kapatan endeks bu hafta içinde en yüksek 121.673 puanı görebildi. Endeksin en düşük gördüğü seviye ise 118.255.

Kapalıçarşı’da 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı yüzde 1,84 artışla 304 liraya, Cumhuriyet altının satış fiyatı yüzde 1,81 kazançla 2023 liraya, çeyrek altının satış fiyatı da 495 liraya yükseldi.

Döviz tarafında ise dolar yüzde 0,71 kazançla 5,9850 liradan, euro da yüzde 0,84 kazançla 6,6150 liradan haftayı kapattı. Haftalık bazda fonlar bazında en fazla kazandıran yüzde 2,92 ile kıymetli madenler oldu. Yatırım fonları yüzde 0,19, bireysel emeklilik fonları da yüzde 0,72 prim yaptı.

Haftalık bazda 1000 TL’lik bir yatırım borsada 975,4 lira olurken dolarda 1007,1 lira, euroda 1008,4 lira ve külçe altında 1018,4 lira oldu.

Haftaya yurt içinde Ocak ayı enflasyonu, imalat PMI, yurt dışında ise ABD'de tarım dışı istihdam, Çin'de dış ticaret verileri, ABD ve Avrupa'da açıklanacak PMI verileri takip edilecek.

Piyasalarda genel tahmin ise şöyle:

BİST100…

Coronavirüs yurt dışı piyasalarla birlikte yurt içini de etkiliyor. Haftaya açıklanacak Ocak ayı enflasyonu ve imalat PMI virüs salgını ile birlikte piyasanın izlediği veriler. Ancak rekorlardan sonra endekste bir düzeltme eğiliminin olduğu gerçeği de ortada. Teknik olarak 119 bin pivot bölge. Aşağı sarkmalarda 117.400 güçlü destek yukarıda ise 121.500 direncini koruyor.

DOLAR/TL…

FED’in faiz kararı ile FED Başkanı Jerome Powell’ın açıklamaları euro/dolar paritesini 1,10’lara çekmesi dolar/TL’yi de yakından ilgilendiriyor. Ancak TCMB’nin enflasyonla ilgili sağlam duruşu da TL’nin seyrinde etkili oluyor. Hafta başı açıklanacak enflasyon oranları da kurun yönünde belirleyici olacağa benziyor. Teknik olarak 5,96 lira pivot bölge. Yukarıda en güçlü direnç 6,02 lira. Destekte ise 5,90 güçlülüğünü sürdürüyor.

EURO/TL…

Avrupa Merkez Bankası (ECB) faiz kararı, Euro Bölgesi ekonomik güven endeksinde yükselmeyle euro/dolar paritesinde 1,10’larda sabitlenen euro, TL’ye karşı ise virüs krizi sebebiyle güçlü kalıyor. Bunda yurt içi döviz talebinin etkisi de var. İç talebe karşı TCMB’nin enflasyon raporu ve hafta içinde açıklanacak Ocak enflasyon verileri TL’nin gücünü gösterecek. Kurda 6,59 pivot bölge. Yukarıda 6,69 direnç dipte ise 6,51 destek konumunda.

ALTIN…

Riskleri seven altın yine koronavirüs vakasıyla zirveye oturdu. Ons altın 1589 doları da geçerek 1600 dolara doğru yön tayin edeceğini işaret etti. FED’in faizleri değiştirmemesi ve ABD on yıllık tahvil faiz getirilerindeki gerileme altına ilgiyi daha da körüklüyor. Jeopolitik risklerden bu yana güçlü güvenli liman özelliğini sürdüren altın fiyatlarında pivot olarak 1580 dolar takip edilebilir. Virüs salgının durumuna göre yukarıda 1615 dolar güçlü direnç konumunda. Aşağı sarkmada ise 1571 dolar destek bölgesinde.

PETROL…

Koronavirüs vakasından en fazla etkilenen petrol oldu. Fiyatları ciddi şekilde düşen petrolde OPEC yeni bir kısıntıyla soruna müdahale etmek istiyor. Brent petrol 56 dolar seviyesinden 50 dolara kadar düşme ihtimali yüksek. Takip edilecek pivot bölge 53 dolar. Yukarıda ise 58 dolara ulaşmak ise oldukça güç görünüyor. WTI Amerikan petrolünde ilerleyen günlerde 40 dolarlı rakamlar gündeme gelebilir.