Geçtiğimiz hafta Etiyopya’daydım. Bu ülke bana çok farklı ve ilginç geldi. Kuzeyinde büyük kültür ve zengin tarih varken, güneyinde ilkel çağlardan kalma bir hayat yaşayan kabileleri ziyaret ettim. Bu yazımda da bölgenin gelişen siyasetini, çatışma dinamiklerini, yabancı yatırımı ve kaynak yönetimini size elimden geldiğince anlatmak istedim. Afrika Boynuzu, Afrika'nın doğusunda Somali, Etiyopya, Eritre ve Cibuti gibi ülkeleri kapsayan bir bölgedir. Etiyopya, bölgenin en büyük ülkesi olarak Afrika Boynuzu ekonomisinde önemli bir rol oynuyor. Tarım sektörü tarihsel olarak Etiyopya ekonomisinin omurgasını oluştursa da, hizmet sektörü son zamanlarda GSYİH'ya en büyük katkıyı sağlayan sektör haline geldi. Etiyopya, henüz gelişme aşamasında olmasına rağmen imalat sektörüne yatırım çekmek için çalışıyor. Tigray bölgesinde devam eden çatışmanın Etiyopya'nın Afrika Boynuzu'ndaki ekonomik beklentileri üzerinde olumsuz etkileri oluşturuyor. Ben gittiğimde akşam 20 den sonra sokağa çıkma yasağı vardı. Bu nedenle de,

Etiyopya'nın Tigray bölgesinde devam eden çatışmanın, yatırımcıların Etiyopya destinasyonlarına yönelik iştahını etkileyebileceğini ve ülkenin ekonomik beklentilerini biraz sekteye uğratacağını söylemeliyim. Komünizmi bile deneyen bu şirin ülkede din de çok fazlasıyla kabul görmüş durumda.

Genellikle Hıristiyan ve Ortodoksların yaşadığı ülkenin güneyinde dinden haberi olmayan kabileler de var. Onların derdi hayvan yakalayıp karınlarını doyurmak. Afrika Boynuzu denilen bölgede yaşayan 100’ e yakın kabile var. Benim ziyaret ettiklerimden bazıları olan Hamar, Amhara, Tigray, Oromo ve Karo halkları da dahil olmak üzere çeşitli yerel yabani etnik gruplara ev sahipliği yapmaktadır bu bölge.

Bu tarafı için ekonomiden bahsetmek çok zor. Ama her yörenin geçinebilmesi için hazırlanan planlar var. Mesela bu kabileler hayvancılıkla geçiniyorlar. Bir kızın evlenebilmesi için erkek tarafından 60 hayvan alması gerekiyor. Ama bu kendi içlerinde bir ekonomi oluşturmuyor. Benim gibi o yöreyi görmeye gidenlerin yanlarında götürdükleri yiyecek ve hijyen malzemeleri o yörenin bayram etmesinisağlıyor.

Afrika Boynuzu'ndaki Etiyopya ekonomisi...

Etiyopya ekonomisi Afrika Boynuzu bölgesinde önemli bir rol oynamaktadır. Etiyopya, Horn bölgesinin yarısından fazlasını kaplayan bölgedeki en büyük ülkedir. Tarihsel olarak tarım sektörü, ülkenin işgücünün %70'inden fazlasını istihdam eden Etiyopya ekonomisinin omurgası olmuştur. Ancak hizmet sektörü yakın zamanda GSYİH'ye en büyük katkıyı sağlayan sektör olarak tarımı geride bıraktı.

İmalat açısından Etiyopya, imalat sektörüne yatırım çekme politikaları izlemiştir. 2023'e kadar olan dönemde Etiyopya'nın imalat sektöründeki üretim yıllık ortalama %31 arttı. Ancak imalat sektörü hâlâ erken bir gelişme aşamasındadır ve istihdam yaratılmasına ve ekonomik dönüşüme katkısı henüz önemli değildir.

Etiyopya, 2022/23 Mali Yılında tahmini %7,2 büyüme oranıyla Afrika'nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri. Ancak kişi başına düşen gayri safi milli gelirin 1.02 dolar olmasıyla en fakir ülkelerden biri olmaya devam ediyor. Etiyopya hükümeti 2025 yılına kadar alt-orta gelir seviyesine ulaşmayı hedefliyor.

Bu hedef konmuş ama Etiyopya ve Sudan arasında susam 'çatışma ekonomisi' olarak karşımıza çıkıyor. Susam ticareti artık Etiyopya ve Sudan'da yalnızca yerel geçim kaynağı değil. Sınırın her iki tarafındaki iç savaş ve bölgesel rekabetin ortasında, şiddeti ve siyasi istikrarsızlığı sürdüren çatışma ekonomisinde

artık merkezi bir rol oynuyor. Susam gelirlerini kontrol etmeye yönelik rekabet, yerel tarım pazarlarını yeniden şekillendirdi ve çatışmaya katılanlar ile siyasi ve ekonomik elitlerin üyeleri için stratejik bir motivasyon sağladı. Bu değişimler, ele alınmadığı takdirde çatışmaların uzaması ve yoğunlaşması ve sınır bölgelerinde yaşayan insanların karşılaştığı eşitsizliklerin daha da kötüleşmesi tehdidini taşıyor.

Susam endüstrisinin Etiyopya ve Sudan'ı etkileyen hem iç hem de ulusötesi çatışma dinamikleriyle nasıl bağlantılı olduğunu ve bunlarla nasıl etkileşime girdiğini açıklıyor. Ben hemen hemen Etiyopya’nın her yerini gezdim. Gördüm ki, bu Sudan'daki iç savaş ve Etiyopya'daki devlet içi çatışmaların uzun sürmesi muhtemel. Hal böyle olunca iki ülkenin sınır bölgelerinin güvenliğini sağlayabileceğini hayal etmek zor. Ancak sınır gerilimlerinin tırmanmasının önlenmesi gerekiyor, aksi takdirde bu durum her iki ülkede de zaten karmaşık olan iç krizlerin daha da kötüleşmesine ve çatışmaların daha da bölgeselleşmesine yol açacaktır. Barış içinde yaşayan bir dünyanın bireyi olmayı umut ediyorum.