Dünyada ekonomilerin toparlanamamasına karşılık küresel salgının menfi etkilerini üzerinden atma aşamasında sona gelen Türkiye, makro verilerde pozitif ayrışmaya devam ediyor. Pandeminin etkisi altına aldığı süreçte Türk ekonomisi geçen yılın verilerine yakın bir trendde seyrediyor.

Geçen ay büyümenin öncü göstergelerinden İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat Endeksi’nin geriye dönük 30 ve 40’lı rakamlardan sonra Haziran ayı ile birlikte eşit değer olan 50’nin üzerine çıkması ve son olarak Temmuz’da 56,9’a yükselmesi ekonomideki canlanmanın bir işareti oldu. Ardından üretimden aldığı destekle dış ticarette atağa geçen Türkiye, Temmuz ayında yüzde 11,5 artışla 15 milyar dolarlık ihracatıyla yurt dışında da vazgeçilmez olduğunu ortaya koydu.

Ekonominin önemli meselesi olan enflasyonda da tüm olumsuzluklara karşı belli bir seviyeye gelen ve yılın ikinci yarısından itibaren fiyatların düşmesine yönelik istikrarlı bir trendde yol alan yıllık enflasyon da Temmuz ayında yüzde 12,62’lik bir önceki ay enflasyonuna göre iyileşme göstererek yüzde 11,76’ya indi.

2019 Temmuz’unda ihracat yüzde 8,3 artış göstererek 16 milyar dolarla cumhuriyet tarihi rekoru kırmıştı. İSO İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) ise Temmuz’da küresel daralma neticesinde yüzde 46,7 seviyesinde gerçekleşmişti. Geçen yıl Temmuz’da enflasyon da aylık yüzde 1,36, Aralık ayına göre yüzde 6,44 ve yıllık yüzde 16,65 olmuştu.

Verilerde yüksek atak

Geçen ayki makro verilerle iyimserliği de aşarak iyileşme yolunda kuvvetlenen Türkiye, ekonomide canlanmanın başladığı Haziran’daki verileriyle de iyi bir seyirde gittiğini gösterdi. Haziran ayı sanayi üretimi de aylık yüzde 17,6 artışla Türk sanayinin gücünü gösterdi. Sanayi üretimi yıllık artışta da yüzde 0,1 ile pozitif alana geçti.

Yılın ilk çeyreğinde yüzde 4,5 büyüyen ekonominin 2’nci ve 3’üncü çeyrekte beklenti üstü bir performans göstereceği tahmin edilirken sanayi üretimindeki yıllık pozitif yüzde 0,1’lik büyüme, mevcut öngörüleri destekliyor.

Haziran ayı ödemeler dengesi de beklentilerin altında 2,93 milyar dolar açık verdi. Oniki aylık cari açık 11 milyar dolar oldu. Hükümetin Yeni Ekonomi Programı’na (YEP) göre cari açık hedefi GSYH’in yüzde eksi 1,2’si doğrultusunda belirlendi.

Borsada yüzde 28 kazanç

Sadece reel sektörde değil piyasalarda da dengeli bir seyir izleyen Türkiye, özellikle pandemi sürecinde yatırımcısına ciddi kazançlar sağladı.

Doların TL’ye karşı yılbaşına göre yüzde 20’nin üzerinde değerlenmesi ve dün de 7,3818 lira ile seans için tarihi rekor kırmasına rağmen borsadaki direnç TL varlıklarını ayakta tutuyor. Euro da TL’ye karşı 8,7348 ile en yüksek seviyesine ulaştı.

23 Mart’ta 842,46 puana geriledikten sonra toparlanarak 27 Temmuz’da 1195,67 puana kadar çıkan ancak Londra merkezli TL varlıklarına yönelik saldırılarla düşüş eğilimine giren Borsa İstanbul BIST 100 endeksi, olumsuzluklara rağmen güçlülüğünü devam ettiriyor.

Dün itibariyle BIST 100 1084 seviyesinde hareket eden Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi pandeminin en yoğun hissedildiği ve ekonominin durduğu 23 Mart 2020 tarihine  göre yüzde 28 kazandırdı.

Üretim artışı ve Haziran ile başlayan cari açıktaki düzelme, dezenflasyon sürecindeki enflasyon ve başta Borsa İstanbul olmak üzere piyasalardaki kazançlara dair belirgin iyileşme, yılsonunda birçok makro verinin normale döneceğine işaret ediyor.

Sanayide beklenti üstü çıkış

Yoğun pandemi günlerinde Mayıs ayı ile birlikte çıkışını sürdüren sanayi üretimi yine beklentileri şaşırttı. Ekonomistler aylık yüzde 4,7 yükseliş ve yıllık yüzde 5,5 düşüş beklerken mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi Haziran’da aylık yüzde 17,6, yıllıkta ise yüzde 0,1 yükseldi ve pozitif alana geçti.

Sanayi üretimi Mayıs’ta aylık yüzde 17,4 artmış, yıllıkta yüzde 19,9 düşüş gerçekleşmişti. İmalat sanayiinde ise yıllık düşüş yüzde 20,6 olarak ölçülmüştü.

 Mayıs’taki yüzde 17,4’lük aylık artışına Haziran’da da yüzde 17,6 büyüme ile devam eden sanayi üretimini, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 19, madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi yüzde 7,8, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 6,7 artışla destekledi.  

Sanayi üretimi 2019 Haziran ayında 2018 yılı Haziran’ına göre yıllık yüzde 3,9, bir önceki aya göre ise yüzde 3,7 azalmıştı. Arındırılmamış verilere göre ise, sanayi üretiminde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 17,3 oranında artış gerçekleşti.

Söz konusu 2020 Haziran ayı sanayi üretim rakamları, geçen yılın verilerinin üzerinde bir performans sergilendiğini gösteriyor. Ancak Nisan, Mayıs ve Haziran ayı sanayi üretimi verileriyle birlikte ikinci çeyrekte tek haneli bile olsa yüksek büyüme anlamında bir daralmanın olacağı, ancak daralmanın 3’üncü çeyrekte küçük değerde bile olsa yerini pozitif büyümeye bırakacağına işaret ediyor.

Cari denge hedefe odaklı

Haziran’da ödemeler dengesi aylık bazda 2,93 milyar dolar, yıllık bazda 11,09 milyar dolar açık vermesine karşılık verinin beklentiler altında gerçekleşmesi ihracat ve turizm gelirlerinin artışıyla birlikte gelecek aylarda iyileşeceğini gösteriyor. Piyasalarda cari açık beklentisi 3 milyar doların üzerindeydi. Söz konusu gerçekleşmede 294 milyon dolarlık hizmetler dengesi açığı ve ikincil gelir kaleminde 23 milyon dolarlık çıkış etkili oldu.

Diğer taraftan 2019’da 2,64 milyar dolar fazla veren altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı bu ay 1891 milyon ABD doları fazla verdi. Altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar da geçen yılın Haziran ayına göre 555 milyon dolar azalarak 522 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Cari dengede doğrudan yatırım olarak 3 milyon dolarlık net girişin yanında portföy yatırımlarında 1,49 milyar dolarlık bir çıkış ve resmi rezervlerde de bu ay 7,7 milyar dolar net azalış gözlendi. Hisse senetlerinde net satış 31 milyon dolar olurken, borçlanma araçlarında ise 427 milyon dolarlık net satış oldu. Ocak - Haziran 2020 dönemi cari işlemler dengesi 19,8 milyar dolar açık verirken, net hata noksanda 1,92 milyar dolarlık net çıkış gözlendi.

İhracat ve turizm gelirlerinin artışıyla cari açıkta Yeni Ekonomi Programı (YEP) hedeflenen eksi yüzde 1,2’lik oranın bu yıl gerçekleşeceği üzerinde tahminler yapılıyor. Aynı hedef 2021’de yüzde eksi 0,8 ve 2022 yılında ise sıfır olarak öngörülüyor.

Geçen yılın Haziran ayında cari denge aylık 548 milyon dolar açık verirken yıllık bazda 538 milyon dolar cari fazla vermişti.