Diyelim ki aldık elimize mikrofonu sorduk sokaktan çevirdiğimiz insanlara. İddia ediyorum 10 kişiden 9’u size Türkiye’deki asıl sorunun hayat pahalılığı, ekonomi, geçim sıkıntısı, artan kiralar, enflasyon olduğunu söyleyecektir. Elbette bunlar büyük sorunlar ve maalesef bir türlü çözülemiyorlar. Ama 10 kişiden dokuzunun değil şanslıysanız o kalan bir kişinin vereceği cevap asıl bizim en büyük sorunumuz. Peki nedir o?

Şimdi yine mikrofonu elimize alalım ve 10 gence yöneltelim. En az 8’i size hayalinin yurtdışında okumak ya da orada çalışmak olduğunu söyleyecektir.  

Türkiye’de her 3 gençten biri ne okuyor ne çalışıyor. Türk Eğitim Derneği'nin düşünce kuruluşu TEDMEM, “Bir Bakışta Eğitim 2023: Türkiye Üzerine Değerlendirme ve Öneriler” adıyla OECD 2023 veri raporunu analiz etti. Raporu değerlendiren Türk Eğitim Derneği Genel Başkanı Selçuk Pehlivanoğlu, “Türkiye'de ne eğitimde ne istihdamda olmayan 18-24 yaş arası genç nüfus yüzde 33.5'e çıktı. Bu, OECD ülkeleri içinde en yüksek oran” diye kaydetti.

Raporda başka çarpıcı tespitler de var. Örneğin ülkemizde kadınların yüzde 44.9'unun istihdamda ve eğitimde yok. OECD ülkelerinde kadınların ortalama yüzde 15.5'i eğitim ve istihdamda yer almazken Türkiye'de bu oran yüzde 44.9. OECD ülkelerinde eğitim arttıkça işsizlik düşerken, Türkiye'de tablo tam da tersi.  Lise mezunu olmayanların yüzde 12.8'i  lise mezunlarının yüzde 121'i işsiz. Üniversite mezunu 4 gençten biri işsiz. Piyasa beklentileriyle eğitimin kazandırdığı nitelikler örtüşmüyor. Yükseköğretimde çok ciddi nitelik sorunu var. Üniversite mezunları ancak markette kasiyerlik işi bulabiliyor.

Fen edebiyat fakülteleri yılda 70 bin, eğitim fakülteleri 40 bin mezun veriyor. Türkiye'nin her yıl en az 35 bin yeni öğretmen ataması gerekir. Atanamayan öğretmen sorunu çığ gibi büyüdü. 25-64 yaş arası lise ve üniversite mezunlarında OECD ülkelerinde en düşük istihdam Türkiye'de yani sonuncuyuz. Açık öğretim ile diploma dağıtmayı bırakıp gerçek eğitim tasarlanmalı. YÖK çok acil tedbir almalı. OECD ülkeleri öğrenci başına ortalama 12 bin 647 dolar harcarken Türkiye, tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına 5 bin 352 dolarla en düşük harcamayı yapan ülke oldu. Hane halkının eğitime yaptığı harcamaya baktığımızda bu kez Türkiye, OECD ülkelerinin 2 katı çıkıyor. Eğitimde maddi yük velilerin sırtında. OECD ülkelerinde veliler yüzde 6.8 harcarken Türkiye'de bu oran yüzde 15.4'e kadar yükseldi.

Ancak eğitim dışında başka alanlara ayırılan kaynakların büyüklüğü başka bir yazı konusu olsa da eğitimden kat be kat fazla…

Hal böyle olunca yukarıda gençlere uzatılan mikrofon örneğini hatırlayalım. 25-29 yaş arası üniversite mezunlarının yüzde 25.6'sı ne okuyor ne çalışıyor. OECD ülkelerinde aynı yaştaki gençlerde bu oran yüzde 9.9. İzlanda, Yeni Zelanda, Norveç ve İsviçre'de üniversite mezunlarının yüzde 90'ı istihdam ediliyor. 

Ya bizde?

Türkiye'deki 18-24 yaş arası gençlerin yüzde 34'ü ne eğitimde ne istihdamda var. Kadınların yüzde 44.9'u ne okuyor ne çalışıyor. OECD ortalaması yüzde 14.7. Türkiye'de ilkokul 4 yıl. OECD ortalaması 6 yıl. Zorunlu eğitim bizde 6 bin 251 saatken OECD ülkelerinde 7 bin 634 saat. Türkiye'de ilkokul 720 saat. OECD ortalaması 805 saat. Yani bu veriler dikkate alındığında bile çok çok gerideyiz. Türkiye'de 25-64 yaş arası 3 yetişkinden 1'i ilkokul mezunu. Lise mezunu sayısı düşüklüğünde Türkiye yüzde 53.3 oranıyla OECD ülkeleri içinde sondan üçüncü. Meksika yüzde 56.2'yle ikinci, Costa Rica yüzde 54.9'la birinci.

Bir başka sıkıntı da eğitimin pahalılığı… Türkiye'de veliler, eğitim harcamasıyla OECD ülkelerini ikiye katladı. OECD ülkelerinde veliler eğitime yüzde 6.8 oranında katkı sağlıyor. Türkiye yüzde 15.4 oranıyla velilerin eğitime en çok para harcadığı üçüncü OECD ülkesi. 

* * *

Elbette ekonomi büyük sorun. Ama tüm o sorunların ana nedeninin eğitim olduğunu bir gün görebilecek miyiz?!